ជីវប្រវត្តិសង្ខេប'
លោក នូ កន កើតនៅឆ្នាំ១៨៧៤ នៅអង្គតាសោម ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ ។ មាតាឈ្មោះ នូ បិតាឈ្មោះ អ៊ុក ។
- អាយុ ៩ឆ្នាំ បានទៅរៀនវត្តត្នោត
- អាយុ ១៤ឆ្នាំ បួសជាសាមណេរបានមួយវស្សា
- អាយុ ១៧ឆ្នាំ ចូលធ្វើជាស្មៀនចាហ្វាយខេត្តទ្រាំង
- ឆ្នាំ១៨៩១ ចូលធ្វើកាតក្នុងក្រុមអាលក្សណ៍ ក្នុងវាំងបាន៤ឆ្នាំ
- ឆ្នាំ១៩០២ ប្រឡងជាប់លេខ១ផ្នែកអក្សរសាស្រ្ត រាជការបារាំងចាត់បន្តវិជ្ជាខាងច្បាប់នៅក្រុងប៉ារីស លុះត្រឡប់វិញ បានធើ្វជាចៅហ្វាយខេត្ត្កំពង់សៀម
- ឆ្នាំ១៩០៩ ខែ៦ ថ្ងៃ១៦ ចៅហ្វាយខេត្តពញ្ញាឮ
- ឆ្នាំ១៩០៩ ខែ១១ ថ្ងៃ១១ ចៅហ្វាយខេត្តស្ទឹងត្រែង
- ឆ្នាំ១៩១៦ ខែ១១ ថ្ងៃ១៥ ចៅហ្វាយខេត្តកំពង់ធំ កំពង់ស្វាយ
- ឆ្នាំ១៩១៩ ខែ៧ ថ្ងៃ៣១ ចៅហ្វាយខេត្តកំពង់សៀម កំពង់ចាម
- ឆ្នាំ១៩២១ ខែ១០ ថ្ងៃ១៨ ឧកញ៉ាវិបុលរាជសេនា ភូឈួយសេនាបតីក្រសួងជើងទឹក ថ្នាក់ឧត្តមមន្រ្តីលេខ២
- ឆ្នាំ១៩២៦ ឧកញ៉ាវិបុលរាជសេនា ភូឈួយក្រសួងពាណិជ្ជការ
- ឆ្នាំ១៩៤៥-១៩៤៩ ជាប់ជាតំណាងរាស្រ្ត មណ្ឌលកោះសូទិន
ស្នាដៃអក្សរសាស្រ្ត
- រឿង ទាវឯក ពាក្យកាព្យ ១៩២៣ ជាប់លេខ១ខាងអក្សរសាស្រ្ត
- រឿង សាមកុក ប្រែពីចិន ១៩៣៣
- រឿង អ៊ីណាវ កំណាព្យ
- រឿង តុង ឈិន ប្រលោមលោកពាក្យរាយ ឆ្នាំ១៩៤៧
គ្រឿងឥស្សារិយយស
- អាល្លឺយ៉ង់ ហ្រ្ចង់សេស ១៩០៣
- មេដាយមាស ១៩០៩
- មេដាយ មុនីសារភណ្ឌ័ ១៩០៩
- មេដាយ អស្សឫទ្ធិ ១៩១២
- អូស្វីសៀ ប្រទេសអណ្ណាម ១៩២១
- ធិបឌិន កុម្មងឌ័រ ១៩២៦
អវសានកាល
ដោយមានរោគចាស់ជរា លោកឧកញ្ញ៉ា បានទទួលមរណភាពនៅថ្ងៃទី ៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៥០ វេលាម៉ោង ៨យប់ ជន្មាយុ ៧៨ឆ្នាំ នៅគេហដ្ឋាន នាខេត្តកំពង់ចាម។
ឯកសារយោង
- សៀវភៅ ជីវប្រវត្តិ អ្នកនិពន្ធខ្មែរ, អ្នកនិពន្ធ ឯកឧត្តម ជ័យ ចាប ឆ្នាំ១៩៨៨
- សៀវភៅ អ្នកនិពន្ធខ្មែរដែលមានឈ្មោះល្បី, លោកលី ធាមតេង ឆ្នាំ១៩៧២បានពី
«រឿងសាមកុកនេះ ចាប់ផ្ដើមមានរឿងកើតឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទឡេនតេ កាលពី ព.ស ៧១១ (រវាង គ.ស ១៥៨) ដែលជាបឋមហេតុបណ្ដាលឲ្យរាជាណាចក្រចិនបែកខ្ញែកចេញទៅជាបីភាគ ដែលចិនហៅថា “សាមកុក” ។ ព្រះមហាក្សត្រព្រះអង្គនេះ ឥតសមត្ថភាព ទ្រង់ជឿស្ដាប់ពាក្យទូលញុះញង់របស់ពួកខន្ធី (ពួកមនុស្សប្រុសកម្រៀវក្នុងព្រះរាជសំណាក់) ពួកមន្ត្រីតូចធំក្នុងក្រុងក៏គ្មានអ្នកណាមួយខ្លាំងពូកែ ល្មមជាទីគោរពកោតក្រែងរបស់ជនទូទៅ ដរាបដល់ទ្រង់ទីវង្គតទៅ ។ ក្សត្រព្រះអង្គនេះ ទ្រង់មានព្រះរាជបុត្រ២ព្រះអង្គ ព្រះអង្គច្បងព្រះនាម ហង់ជូពៀន ទ្រង់ទទួលគ្រងរាជ្យជាតំណព្រះរាជវង្ស តែព្រះនាង ហូហៅ ជាព្រះវរជននីស្ដីរាជការផែនដីជំនួស ព្រោះព្រះរាជបុត្រនៅកុមារណាស់ ។ ព្រះរាជបុត្រព្រះនាម ហង់ជូហៀប កំព្រាព្រះជននី នាង តាំងថៃហ ជាអយ្យិកាចិញ្ចឹមតាំងពីនៅជាទារក ហើយក៏ខ្វល់ខ្វាយចង់ឲ្យចៅបានរាជសម្បត្តិទើបនាងទាំងពីរទៅជាអរិ នឹងគ្នា ។ ក្រោយព្រះបាទ ឡេនតេ ទីវង្គតទៅនោះ ហូជិន ជាបងព្រះនាង ហូហៅ បានធ្វើជាមន្ត្រីធំក្នុងព្រះរាជវាំង ធ្វើកលឧបាយឲ្យគេសម្លាប់នាង ថៃហ ទៅ ហើយគិតកំចាត់ពួកខន្ធីចេញទៀត ប៉ុន្តែព្រះនាង ហូហៅ រារាំងការពារពួកខន្ធី ។ តមក ហូជិន លបមានចុតហ្មាយសម្ងាត់ទៅដល់ តាំងតុះ ចៅហ្វាយស្រុក ឈីឡុង ឲ្យលើកទ័ពទៅបង្ក្រាបពួកខន្ធីៗបានដឹងរឿង ក៏ធ្វើកលល្បួងឲ្យ ហូជិន ចូលទៅក្នុងវាំង ព្រួតដៃគ្នាចាប់ ហូជិន សម្លាប់ទៅ ។ ពួកខាង ហូជិន បាន ដឹង ខឹងណាស់ក៏នាំគ្នាដុតព្រះរាជវាំង ហើយលើកគ្នាចូលលុកលុយកាប់សម្លាប់ពួកខន្ធីជាចលាចល ។ ក្សត្រគ្រងរាជ្យទ្រង់គេចរត់ទៅស្នាក់នៅទីដទៃ ។ ឯ តាំងតុះ កាលបានឱកាសជាប្រយោជន៍ដល់ខ្លួន ក៏លើកទ័ពចូលក្រុងបង្ក្រាបការចលាចលរាបទាប ហើយទើបដកព្រះមហាក្សត្រ និងព្រះនាង ហូហៅ ជាព្រះវរជននីចេញចាករាជសម្បត្តិ លើក ហង់ជូហៀប ជាព្រះអនុជឡើងគ្រងរាជ្យ ទ្រង់ព្រះនាម ព្រះបាទហៀនតេ តាំងតុះ ក៏តាំងខ្លួនឯងជា “សៀងកុក” (តំណែងអគ្គមហាសេនាបតី) សម្រេចរាជការផែនដី ។ កាល តាំងតុះ បានឡើងជាសៀងកុកហើយ ក៏តាំងប្រព្រឹត្តអំពើទុច្ចរិតផ្សេងៗ ពួកមន្ត្រីនៅក្រុង គ្មានអ្នកណាមួយអាចកំចាត់ តាំងតុះ ចេញ ក៏នាំគ្នារត់ចេញទៅនៅខេត្តក្រៅអស់ជាច្រើន ។ ក្នុងចំណោមពួកដែលរត់ទៅនោះ មានមន្ត្រីពូកែម្នាក់ឈ្មោះ ចូឆូ បានបបួលចៅហ្វាយស្រុកជាច្រើនស្រុក លើកទ័ពទៅបង្ក្រាប តាំងតុះ ប៉ុន្តែ ធ្វើការមិនសម្រេច ព្រោះមិនរួមសាមគ្គីគ្នា ដោយចៅហ្វាយស្រុកអស់នោះគិតតែចង់បានប្រយោជន៍ និងអំណាចតែសព្វៗខ្លួន ម៉្លោះហើយទៅជាទាស់ទែងច្បាំងតែគ្នាឯង ។
តមកមិនយូរប៉ុន្មាន អងអ៊ុន ជាមន្ត្រីធំនៅទីក្រុងក៏គិតធ្វើកលឧបាយកំចាត់ តាំងតុះ ចេញបានសម្រេច ដោយយកស្ត្រីរូបឆោមឆើតធ្វើជានុយ ប៉ុន្តែ អងអ៊ុន មិនអាចចាត់ការស្រុកទេសឲ្យរៀបរយទៅបាន ថែមទាំងក្សត្រទ្រង់រាជ្យក៏ឥតមានសមត្ថភាព ទើបជាហេតុឲ្យពួករបស់ តាំងតុះ មាន លីឈុយ‑គុយគី ជាដើម ធ្វើការសងសឹកសម្លាប់ អងអ៊ុន ទៅទៀត ហើយបង្ខំឲ្យព្រះបាទហៀនតេ តាំងពួកខ្លួនឲ្យធ្វើជាធំក្នុងទីក្រុង ។ នៅទីបំផុត ពួកនេះគិតកំចាត់ព្រះបាទហៀនតេ ចេញ ទ្រង់គេចរត់ចោលទីក្រុងទៅ ទ្រង់បានសេចក្ដីលំបាកវេទនាជាអនេក ហើយមានព្រះរាជឱង្ការឲ្យហៅ ចូឆូ ចូលមកជួយទំនុកបម្រុងទ្រង់ក្នុងឱកាសនោះ ។ ចូឆូ លើកទ័ពចូលទៅបង្ក្រាបពួកក្បត់បានរាបទាបនៅទីក្រុង ហើយបានទទួលតំណែងជាសៀងកុកសម្រេចរាជការផែនដី តែបណ្ដាខែត្រក្រៅនៅតែបះបោររឹងទទឹងតាំងពីកាល តាំងតុះ លីឈុយ‑គុយគី មកនោះ ។ ឯពួកមន្ត្រីដែលរត់ចោលក្រុងទៅក្នុងសម័យ តាំងតុះ ក៏បានត្រឡប់ចូលមកទីក្រុងវិញ ក្នុងពេលដែល ចូឆូ បានធ្វើសៀងកុក ដោយស្ម័គ្រចិត្តចុះចូលនឹង ចូឆូ ក៏មាន ដែលនៅស្ងៀមៗចាំមើលបំណាំក៏មាន ដែលនៅរឹងទទឹងក៏នៅមាន ។
តមកមិនយូរប៉ុន្មាន អងអ៊ុន ជាមន្ត្រីធំនៅទីក្រុងក៏គិតធ្វើកលឧបាយកំចាត់ តាំងតុះ ចេញបានសម្រេច ដោយយកស្ត្រីរូបឆោមឆើតធ្វើជានុយ ប៉ុន្តែ អងអ៊ុន មិនអាចចាត់ការស្រុកទេសឲ្យរៀបរយទៅបាន ថែមទាំងក្សត្រទ្រង់រាជ្យក៏ឥតមានសមត្ថភាព ទើបជាហេតុឲ្យពួករបស់ តាំងតុះ មាន លីឈុយ‑គុយគី ជាដើម ធ្វើការសងសឹកសម្លាប់ អងអ៊ុន ទៅទៀត ហើយបង្ខំឲ្យព្រះបាទហៀនតេ តាំងពួកខ្លួនឲ្យធ្វើជាធំក្នុងទីក្រុង ។ នៅទីបំផុត ពួកនេះគិតកំចាត់ព្រះបាទហៀនតេ ចេញ ទ្រង់គេចរត់ចោលទីក្រុងទៅ ទ្រង់បានសេចក្ដីលំបាកវេទនាជាអនេក ហើយមានព្រះរាជឱង្ការឲ្យហៅ ចូឆូ ចូលមកជួយទំនុកបម្រុងទ្រង់ក្នុងឱកាសនោះ ។ ចូឆូ លើកទ័ពចូលទៅបង្ក្រាបពួកក្បត់បានរាបទាបនៅទីក្រុង ហើយបានទទួលតំណែងជាសៀងកុកសម្រេចរាជការផែនដី តែបណ្ដាខែត្រក្រៅនៅតែបះបោររឹងទទឹងតាំងពីកាល តាំងតុះ លីឈុយ‑គុយគី មកនោះ ។ ឯពួកមន្ត្រីដែលរត់ចោលក្រុងទៅក្នុងសម័យ តាំងតុះ ក៏បានត្រឡប់ចូលមកទីក្រុងវិញ ក្នុងពេលដែល ចូឆូ បានធ្វើសៀងកុក ដោយស្ម័គ្រចិត្តចុះចូលនឹង ចូឆូ ក៏មាន ដែលនៅស្ងៀមៗចាំមើលបំណាំក៏មាន ដែលនៅរឹងទទឹងក៏នៅមាន ។
ឯ ចូឆូ នោះ ជាមនុស្សមានសតិបញ្ញាវាងវៃ ជាមេទ័ពមានសតម្ថភាពជាអ្នកអាចគ្រប់គ្រងបង្គាប់បញ្ជាខែត្រក្រៅ នានា អាចធ្វើឲ្យទីក្រុងមានអំណាច មានកម្លាំងកើនចម្រើនឡើងជាងកាលជាន់មុននេះ ។ ប៉ុន្តែ ចូឆូ ច្រើនធ្វើការតាមតែទំនើងចិត្តខ្លួន ពួកនាម៉ឺនដែលមិនមែនជាបក្ខពួក ចូឆូ ច្រើនស្អប់ គិតកំចាត់ចេញ តែគ្មានអ្នកណាហ៊ានកំចាត់ចេញទេ ព្រោះពួកនៅក្រុងស្រឡាញ់ ចូឆូ ដោយភាគច្រើន ។ ចូឆូ ប្រើអំណាចមុខក្រសួងជ្រុលហួសពេក ជាហេតុឲ្យព្រះបាទហៀនតេ ទ្រង់ក្រំព្រះទ័យយ៉ាងខ្លាំង ដល់ទៅទ្រង់យកព្រះលោហិតសរសេរព្រះឱង្ការសម្ងាត់ ហៅរកអ្នកស្វាមីភ័ក្ដិឲ្យគិតកំចាត់ ចូឆូ ចេញ ។ ដំណឹងនេះផ្សាយដល់ខែត្រក្រៅ បណ្ដាពួកចៅហ្វាយស្រុកដែលមានកម្លាំង មិនមែនជាបក្ខពួកខាង ចូឆូ ក៏យល់ថា ចូឆូ ជាសត្រូវនឹងផែនដីដូចជា តាំងតុះ ដែរ ទើបនាំគ្នារឹងទទឹងឡើង ។ ឯ ចូឆូ ដែលប្រកាន់សក្តិខ្លួនជាសៀងកុក ក៏យល់ថាត្រូវតែបង្ក្រាបខែត្រក្រៅដែលរឹងទទឹងជាសត្រូវនឹងផែនដី ទើបជាហេតុឲ្យកើតជាចម្បាំងឡើង ដោយទាំងសងខាងអាងថាច្បាំងបង្ក្រាបពួកក្បាត់ផែនដី ។ ផលនៃការច្បាំងគ្នាជាយូរអង្វែងនោះ ប៉ែកខាងកងទ័ព ចូឆូ ច្បាំងបង្ក្រាបខែត្រក្រៅបានជាចំនួនច្រើន បង្កា្របមិនបានតែបណ្ដាខែត្រដែលនៅក្រោមឱវាទ ស៊ុនគួន និង ឡៅពី ប៉ុណ្ណោះ ។
ស៊ុនគួន ជាម្ចាស់ស្រុកកន្តាំង ជាខែត្រធំៗតាំងនៅទិសខាងកើត ជាអ្នកគ្រប់គ្រងស្រុកទេសបានល្អតាំងនៅក្នុងសីលធម៌ មានមនុស្សនិយមរាប់អានច្រើន ត្រាតែមានកម្លាំងខ្លាំងពូកែឡើងច្រើន ។ ឯ ឡៅពី នោះ ដំបូងជាមនុស្សអនាថា តែមានត្រកូលខ្ពស់ជាប់សែស្រឡាយក្នុងរាជវង្សហ័ន ជាអ្នកមានអធ្យាស្រ័យល្អ ហើយគាប់ចួនបានមនុស្សពូកែមានថ្វីដៃមកចូលធ្វើជានាយទាហានច្រើន នាក់ ទើបមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីឡើង តមកបាន ខុងមេង ជាទីប្រឹក្សាខាងសឹកសង្គ្រាម បានណែនាំឲ្យចងមិត្រនឹង ស៊ុនគួន ព្រួតដៃគ្នាតស៊ូនឹង ចូឆូ ទើបរក្សាខ្លួនបានសុខ ហើយគាប់ចួនបានខែត្រ សេឆួន តាំងនៅទិសខាងលិចជាបង្អែក ទើបតាំងឡាក់ឋានបានមាំមួន ។ ឯព្រះបាទហៀនតេ ជាព្រះមហាក្សត្រប្រទេសចិន តែព្រះនាមដូចរួបអ្នកតា តែពង្សាវតារចិននៅរាប់ថាជាព្រះមហក្សត្រប្រទេសចិនទាំងមូល ។
លុះ ចូឆូ អនិច្ចកម្មទៅ ចូភី ជាកូនចូឆូបានទទួលតំណែងសៀងកុកជាតំណតមកជំនួសបិតា រួចបានដកព្រះបាទហៀនតេ ចេញពីរាជសម្បត្តិ ហើយប្រកាសតាំងខ្លួនឯងឡើងជាព្រះមហាក្សត្រប្រទេសចិន ផ្លាស់រាជវង្សថ្មីហៅថា រាជរង្សវុយ កាលពី ព.ស ៧៦៣ ។ ប៉ែកខាង ឡៅពី ក៏បានតាំងខ្លួនជាក្សត្រឡើងដែរ ចាត់តាំងរាជវង្សហ័ន ឡើងថ្មីទៀតនៅខែត្រដែនសេឆួន ។ ខាងស៊ុនគួន មិនចង់នៅចំណុះ ចូភី ឬ ឡៅពី ក៏តាំងជាឯករាជ្យឡើងនៅខែត្រដែនកន្តាំង ។ តាំងអំពីកាលណោះមក ប្រទេសចិនទាំងមូលក៏បែកខ្ញែកចេញជាសាមកុក គឺបែកចេញជាបីអាណាចក្រសឹងមានឥស្សរៈដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ។ អាណាខែត្ររបស់ព្រះបាទចូភី ហៅថា វុយកុក ។ អាណាខែត្ររបស់ឡៅពីហៅថា ចុកកុក ។ អាណាខែត្ររបស់ព្រះបាទស៊ុនគួន ហៅថា ង៉កុក ។ អំណឹះកាលតមក កាលអស់បុណ្យព្រះបាទឡៅពី ចូភី ស៊ុនគួន ហើយ អ្នកគ្រប់គ្រងប្រទេសជាតំណតមក ជាអ្នកឥតសមត្ថភាពទាំងបីកុក ទើប ស៊ុម៉ាចៀវ ដែលជាអ្នកសម្រេចរាជការផែនដីខាងវុយកុក បង្ក្រាបចុកកុកបានមុន រួចតមក ស៊ុម៉ាអៀន បុត្រស៊ុម៉ាចៀវដណ្ដើមរាជសម្បត្តិវុយកុកបាន ផ្លាស់រាជវង្សថ្មីហៅថារាជវង្សជិន ហើយបង្ក្រាបង៉កុក បានមួយកុកទៀត ។ ទើបមហាអាណាចក្រចិនត្រឡប់ចូលរួបរួមគ្នាមូលតែមួយបានឡើងវិញ ចប់រឿងសាមកុកដោយសង្ខេបខ្លីត្រឹមប៉ុណ្ណោះ» ។
(សង្ខេបរយៈសម័យក្នុងរឿងសាមកុកនេះ គឺសម័យរាជវង្សហ័នរៀវរោយ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទឡេនតេ ២១ឆ្នាំ ក្នុងសម័យតាំងតុះ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទហៀនតេ ៣០ឆ្នាំ សម័យសាមកុក ៦០ឆ្នាំ ប្រមូលសម័យកាលក្នុងរឿងសាមកុកនេះជារយៈ ១១១ឆ្នាំ) ។
មានតទៅទៀត! សូមអរគុណ!
ស៊ុនគួន ជាម្ចាស់ស្រុកកន្តាំង ជាខែត្រធំៗតាំងនៅទិសខាងកើត ជាអ្នកគ្រប់គ្រងស្រុកទេសបានល្អតាំងនៅក្នុងសីលធម៌ មានមនុស្សនិយមរាប់អានច្រើន ត្រាតែមានកម្លាំងខ្លាំងពូកែឡើងច្រើន ។ ឯ ឡៅពី នោះ ដំបូងជាមនុស្សអនាថា តែមានត្រកូលខ្ពស់ជាប់សែស្រឡាយក្នុងរាជវង្សហ័ន ជាអ្នកមានអធ្យាស្រ័យល្អ ហើយគាប់ចួនបានមនុស្សពូកែមានថ្វីដៃមកចូលធ្វើជានាយទាហានច្រើន នាក់ ទើបមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីឡើង តមកបាន ខុងមេង ជាទីប្រឹក្សាខាងសឹកសង្គ្រាម បានណែនាំឲ្យចងមិត្រនឹង ស៊ុនគួន ព្រួតដៃគ្នាតស៊ូនឹង ចូឆូ ទើបរក្សាខ្លួនបានសុខ ហើយគាប់ចួនបានខែត្រ សេឆួន តាំងនៅទិសខាងលិចជាបង្អែក ទើបតាំងឡាក់ឋានបានមាំមួន ។ ឯព្រះបាទហៀនតេ ជាព្រះមហាក្សត្រប្រទេសចិន តែព្រះនាមដូចរួបអ្នកតា តែពង្សាវតារចិននៅរាប់ថាជាព្រះមហក្សត្រប្រទេសចិនទាំងមូល ។
លុះ ចូឆូ អនិច្ចកម្មទៅ ចូភី ជាកូនចូឆូបានទទួលតំណែងសៀងកុកជាតំណតមកជំនួសបិតា រួចបានដកព្រះបាទហៀនតេ ចេញពីរាជសម្បត្តិ ហើយប្រកាសតាំងខ្លួនឯងឡើងជាព្រះមហាក្សត្រប្រទេសចិន ផ្លាស់រាជវង្សថ្មីហៅថា រាជរង្សវុយ កាលពី ព.ស ៧៦៣ ។ ប៉ែកខាង ឡៅពី ក៏បានតាំងខ្លួនជាក្សត្រឡើងដែរ ចាត់តាំងរាជវង្សហ័ន ឡើងថ្មីទៀតនៅខែត្រដែនសេឆួន ។ ខាងស៊ុនគួន មិនចង់នៅចំណុះ ចូភី ឬ ឡៅពី ក៏តាំងជាឯករាជ្យឡើងនៅខែត្រដែនកន្តាំង ។ តាំងអំពីកាលណោះមក ប្រទេសចិនទាំងមូលក៏បែកខ្ញែកចេញជាសាមកុក គឺបែកចេញជាបីអាណាចក្រសឹងមានឥស្សរៈដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ។ អាណាខែត្ររបស់ព្រះបាទចូភី ហៅថា វុយកុក ។ អាណាខែត្ររបស់ឡៅពីហៅថា ចុកកុក ។ អាណាខែត្ររបស់ព្រះបាទស៊ុនគួន ហៅថា ង៉កុក ។ អំណឹះកាលតមក កាលអស់បុណ្យព្រះបាទឡៅពី ចូភី ស៊ុនគួន ហើយ អ្នកគ្រប់គ្រងប្រទេសជាតំណតមក ជាអ្នកឥតសមត្ថភាពទាំងបីកុក ទើប ស៊ុម៉ាចៀវ ដែលជាអ្នកសម្រេចរាជការផែនដីខាងវុយកុក បង្ក្រាបចុកកុកបានមុន រួចតមក ស៊ុម៉ាអៀន បុត្រស៊ុម៉ាចៀវដណ្ដើមរាជសម្បត្តិវុយកុកបាន ផ្លាស់រាជវង្សថ្មីហៅថារាជវង្សជិន ហើយបង្ក្រាបង៉កុក បានមួយកុកទៀត ។ ទើបមហាអាណាចក្រចិនត្រឡប់ចូលរួបរួមគ្នាមូលតែមួយបានឡើងវិញ ចប់រឿងសាមកុកដោយសង្ខេបខ្លីត្រឹមប៉ុណ្ណោះ» ។
(សង្ខេបរយៈសម័យក្នុងរឿងសាមកុកនេះ គឺសម័យរាជវង្សហ័នរៀវរោយ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទឡេនតេ ២១ឆ្នាំ ក្នុងសម័យតាំងតុះ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទហៀនតេ ៣០ឆ្នាំ សម័យសាមកុក ៦០ឆ្នាំ ប្រមូលសម័យកាលក្នុងរឿងសាមកុកនេះជារយៈ ១១១ឆ្នាំ) ។
មានតទៅទៀត! សូមអរគុណ!
ចរិតលក្ខណៈ និងធនធានមនុស្សសម័យសាមកុក
ជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់មនុស្សជំនាន់សាមកុកគឺថា «ខ្លួនអ្នកណា ខ្លួនអ្នកនោះ» មិនអាចគ្រប់គ្រងគ្នាបានឡើយ ព្រោះម្នាក់ៗប្រកាន់ពាក្យថា «ធ្វើយ៉ាងណា អាត្មាអញរស់ជាការប្រសើរ» ។ ប្រជានុរាស្ត្រមានតម្លៃស្មើនឹងស្មៅ អ្នកណាអាចដើរជាន់ក៏បានតាមចិត្តចង់ មន្ត្រីរាជការចាំតែធ្វើតាមពាក្យបញ្ជារបស់ចៅហ្វាយនាយ ថាឲ្យទៅចុះនរក ក៏ត្រូវតែទៅ ។ ជីវិតរបស់ពួកគេបូជាជូនអ្នកមានអំណាច និងអ្នកមានប្រាក់ ។
ដោយហេតុនេះហើយ ទើបរឿងសាមកុកមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងមកលើប្រជាជនចិន ហើយខ្មែរយើងក៏និយមអាន ដោយមានពាក្យមួយនិយាយថា «អ្នកណាមិនអានសាមកុក ធ្វើធំមិនកើត» ។
ហង់តេចិនសម័យសាមកុក
«ហង់តេ» ចិនខុសពីក្សត្រប្រទេសនានា ព្រោះថា ហង់តេ (ស្ដេចចិន) តាំងខ្លួនជាឱរសនៃស្ថានសួគ៌ដែលអវតាចុះមកសោយរាជ្យសម្បត្តិ ព្រោះតែជាអ្នកមានបុណ្យ ។
រាជាធិបតេយ្យបែបហង់តេចិន កំណត់ឲ្យមានតែមនុស្សម្នាក់ដែលមានអំណាចដាច់ខាត់ជាម្ចាស់ជីវិត ទទួលឱង្ការពីស្ថានសួគ៌ ពាក្យសម្ដីរបស់ហង់តេគឺជាច្បាប់ខ្ពស់បំផុត ដែលពុំមាននរណាហ៊ានល្មើសបានឡើយ ធ្វើឲ្យហង់តេមានសិទ្ធិដាច់ខាតខ្ពស់បំផុត ។ ព្រោះតែហេតុនេះ ដោយធម្មជាតិជាមនុស្សដែលកើតមកហើយពុំមាននរណាចង់រស់នៅក្រោមបង្គាប់នរណាម្នាក់ទៀតរហូតទៅនោះទេ មិនថាកើតមកក្នុងត្រកូលអ្នកមាន ឬអ្នកក្រ ទើបមានជនជាតិចិនមិនតិចទេក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏យូរអង្វែងរបស់ចិន បានព្យាយាមតស៊ូរើបម្រះដើម្បីឲ្យខ្លួនឯងបាននៅជាឱរសនៃស្ថានសួគ៌ដូចគេខ្លះ សូម្បីតែកូនធម៌ក៏យកដែរ ។
ហង់តេរបស់ចិនពុំមែនមានតែសេចក្ដីសុខរហូតនោះទេ ព្រោះរាល់លើកដែលមានការផ្លាស់ប្ដូររាជវង្ស សុទ្ធតែជាការផ្លាស់ប្ដូរដោយវិធីរដ្ឋប្រហារទាំងអស់ តែមានរាជវង្សមួយពីរដែរដែលមានការផ្លាស់ប្ដូរដោយស្ម័គ្រចិត្ត ។
ហង់តេរបស់ចិនចាត់ថាជាម្ចាស់មហាជីវិត បើប្រកាន់យកធ្វើជាអាជីពមួយហើយ ចាត់ថាជាអាជីពដ៏មានគ្រោះថ្នាក់ មានការផ្សងព្រេងច្រើន ត្រូវប្រយ័ត្នខ្លួនក្រែងត្រូវផ្ដួលរំលំជានិច្ច ជាអាជីពមួយដែលសូម្បីតែក្រុមហ៊ុនធានារ៉ាប់រងក៏មិនហ៊ានធានាដែរ ។
ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់មនុស្ស ពុំមានជាតិណាមួយស្ថិតនៅបានព្រោះតែមនុស្សម្នាក់នោះទេ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ ជាតិសាសន៍មួយអាចរលំរលាយទៅបានដោយសារតែមនុស្សម្នាក់ ។
បុគ្គលសំខាន់ៗក្នុងរឿងសាមកុក
ក្នុងរឿងសាមកុក មាន៣បក្ស ឬ៣ពួក ជាគូប្រឈមនឹងគ្នាគឺៈ ១. បក្សចូឆូ នគរវុយកុក ២. បក្សស៊ុនគួន នគរង៉កុក ៣. បក្សឡៅពី នគរចុកកុក ។ បក្សទាំង៣នេះ បក្សឡៅពីហាក់ដូចជាមានអំណាចច្រើន ព្រោះសែ «ឡៅ» មានច្រើនគ្រប់ទិសទី ហើយម្យ៉ាងទៀត ឡៅពីជាអ្នកនយោបាយដែលសុភាព ចូលចិត្តសំពះមិនថាអ្នកណាៗឡើយ ហើយអ្នកណាបរិច្ចាគអ្វីឲ្យទទួលយកទាំងអស់ ហើយចូលចិត្តលើកមនុស្សដោយឲ្យងារជាទីប្រឹក្សា ជាមន្ត្រី ដើម្បីឲ្យខំធ្វើការបម្រើខ្លួន ។ សម្រាប់ឡៅពី និងខុងបេង ប្រៀបបានទៅនឹងខ្លាពីរក្នុងល្អាងតែមួយ ទាស់តែអ្នកទាំងពីរបានស្លាប់មុនបានធ្វើធំលើប្រទេសចិនទាំងមូល ។
ខាងក្រោមនេះជាបុគ្គលសំខាន់ៗក្នុងរឿងសាមកុក ព្រមទាំងព្រឹត្តិការណ៍របស់ពួកគេម្នាក់ៗដែលជាយុទ្ធវិធីប្រចាំខ្លួន ៖
ចូឆូ ស្ថាបនិកនគរវុយកុក (១៥៥-២២០)
បោកៈ ប្រើឧបាយកលបោកសត្រូវ
អង្អែលៈ ប្រើទឹកត្រជាក់លាបអង្អែលឲ្យគូសត្រូវព្រមចាញ់
បង្ក្រាបៈ ប្រើកម្លាំងដែលលើជាងកម្ទេចចោល
ចូឆូ ចូលបម្រើការងារកាលអាយុទើបបាន២០ឆ្នាំ ជាសិស្សមកពីខេត្តក្រៅ ចូលប្រលងជ្រើសរើសតំណែងមេកងទាហានការពារទីក្រុង ។ ប្រលងជាប់បានពិន្ទុល្អ បានត្រូវបញ្ជូនឲ្យមកធ្វើមេកងទទួលខុសត្រូវសុវត្ថិភាពតំបន់ខាងជើងទីក្រុង ជាតំបន់សំខាន់បំផុត ព្រោះជាទីសាងនៃវាំងហ្លួង និងមន្ទីររាជការសំខាន់ៗ ។
មេកងចូ ប្រើវិធានការណ៍ដាច់ខាតក្នុងការរក្សាសុវត្ថិភាព ប្រកាស់ប្រើអាជ្ញាសឹកក្នុងតំបន់ទទួលខុសត្រូវ ហាមមនុស្សដើរខុសពេលវេលានៅពេលយប់ ។ មានកូនចៅមន្ត្រីធំៗធ្វើខ្លួនជាអន្ធពាល ចង់សាកជាមួយបញ្ជារបស់មេកងចូ ។ មេកងចូចាប់បានយកមកផ្ដន្ទាទោសយ៉ាងដាច់ខាត គ្មានយល់មុខអ្នកណាសោះឡើយ ធ្វើឲ្យមន្ត្រីធំៗទាំងនោះស្រែកមិនចេញតែរៀងៗខ្លួន ។ មានអ្នកខ្លះមកឈរច្រត់ចង្កេះធ្វើគ្រាន់បើ គំរាមថានឹងផ្លាស់មេកងចូក្នុង២៤ម៉ោង ទើបមេកងចាប់យកមកវាយនឹងខ្សែតី ស្នាមរវាមពេញខ្នង ។ កិត្តិសព្ទអំពីការបំពេញការងាររបស់មេកងចូ ធ្វើឲ្យអ្នកផងខ្លាចរអាពន់ពេក មិនយូរមិនឆាប់មេកងចូ ក៏បានឡើងកាន់តំណែងទៅជាមេបញ្ជាការក្រុមទាហានជើងសេះ ។ មេបញ្ជាការចូជាអ្នកមានថ្វីដៃក្នុងការងារ ទើបជាទីពេញចិត្តរបស់អ្នកធំ អាចចេញចូលក្នុងព្រះដំណាក់បានគ្រប់ពេល ។
ក៏ប៉ុន្តែមេបញ្ជាការចូ មិនសូវពេញចិត្តជាមួយអ្នកធំអស់នោះប៉ុន្មានទេ ទើបដាក់ផែនការនឹងលបសម្លាប់ចោល (មន្ត្រីធំឈ្មោះ តាំងតុះ) ។ ដោយហេតុថា ធ្វើពុំបានសម្រេច ក៏សម្រេចចិត្តរត់ចោលស្រុកយករួចជីវិតមួយគ្រាសិន ហើយក៏ទៅប្រកាសបង្កើតជាគណៈបដិវត្តន៍ ដោយលើក អ៊ួនសៀវ ធ្វើជាប្រធាន ។ ចំណែកមេបញ្ជាការចូ សុំត្រឹមជាលេខា ។ មានក្រុមដទៃទៀតមកចូលរួមដល់ទៅ១៧ក្រុម តែកិច្ចការនេះធ្វើពុំបានសម្រេច ដោយហេតុថាក្រុមនីមួយៗមិនចុះសម្រុងគ្នា មានខ្លះមិនព្រមចូលរួមប្រជុំ ។
ចូឆូ បានត្រូវប្រកាសបកស័ក្តិ ហើយធ្វើបដិវត្តពុំបានសម្រេចទៀត ក៏ក្លាយទៅជាមនុស្សក្បត់តាមរបៀប ។ ក្រោយមកបានទៅបង្រួបបង្រួមបក្សពួកជាថ្មី ហើយនៅទីបំផុត ដោយសារមានថ្វីដៃ សតិបញ្ញា ហើយមានក្រុមការងារល្អ ចូឆូក៏បានឡើងដល់មេបញ្ជាការទាហានជាន់ខ្ពស់នៃរដ្ឋាភិបាលកណ្ដាល នាំព្រះចៅហៀនតេ ទៅគង់នៅរាជធានីថ្មីនៅ ហ៊ូតោ ។
មេទ័ពចូ បានព្យាយាមបង្ក្រាបចលនាប្រឆាំងផ្សេងៗបានជិតអស់ ហើយធ្វើដំណើរទ័ពធំចុះមកភាគខាងត្បូងប្រទេសចិន កាលអាយុបាន៥៤ឆ្នាំ ។ មេទ័ពដែលមានប្រវត្តិធ្វើសង្គ្រាមច្រើនរាប់មិនអស់ហើយនោះ បានត្រូវព្រះចៅហៀនតេ ដែលមានព្រះជន្ម២៨ព្រះវស្សា តែងតាំងជាមេទ័ពធំ ឲ្យបង្ក្រាបចលាចលដែលមានមក៣០ឆ្នាំហើយ ដោយមានសត្រូវក្រៅរាជាណាចក្រ និងជនជាតិបរទេសទាំងបួនទិស ។ ក្រៅពីនេះត្រូវធ្វើសង្គ្រាមជាមួយជាតិសាសន៍ដូចគ្នាដែលប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលកណ្ដាល ។
នៅក្នុងវ័យ៥៤ឆ្នាំនោះ ចូឆូបង្ក្រាបកម្លាំងនៅកន្លែងដទៃៗស្ងប់រៀបរយអស់ហើយនៅសល់តែពួកត្រកូល «ស៊ុន» នៅភាគខាងត្បូបដែលកាន់កាប់៤៣ខេត្ត នៅតំបន់ទីរាបទន្លេកាំងតាំង ។ ក្រុមនេះមិនធ្វើឲ្យពិបាកចិត្តណាស់ណាទេ ព្រោះមានកម្លាំងខ្សោយជាងជាច្រើន ។
បញ្ហាធំដែលចូឆូពិបាកចិត្តនោះ គឺពួកត្រកូល «ឡៅ» បុគ្គលសំខាន់នោះគឺឡៅពី ហើយម្យ៉ាងទៀតមនុស្សសែឡៅមានពាសពេញផែនដី តាំងពីក្នុងរាជដំណាក់ ក្រសួង មន្ទីរ ក្រុម កង គ្រប់ខេត្តស្រុក ភូមិ ឃុំ ។ ទោះចេញពីទីក្រុងរាប់រយគីឡូម៉ែត្រក៏ទៅជួបនឹងមនុស្សសែឡៅបានដែរ ។
ជាខែទី៧ដែលទ័ពជើងគោក និងទ័ពជើងទឹកមកប្រមូលគ្នានៅកេងជីវ ចំនួន១៥ម៉ឺននាក់ ក្រោមការដឹកនាំរបស់មេទ័ពចូឆូ ដំណឹងនេះបានលេចឮទៅដល់ ឡៅពៀវ ឡៅពី ជាបងប្អូន ។ ពេលនោះ ឡៅពៀវកំពុងឈឺ ទើបប្រឹក្សាជាមួយនាម៉ឺនមន្ត្រីថា គួរព្រមចុះចាញ់ឬយ៉ាងណា ?
ចំណែកឡៅពី ដែលទើបបាន ខុងបេង មកជាលេខាបក្ស ក៏តក់ស្លុតមិនតិចឡើយ តែបានខុងបេងឲ្យយោបល់ថា គួររត់សិនទៅ ប្រញាប់នាំប្រពន្ធកូនរត់ទៅមុន កេណ្ឌរាស្ត្រឲ្យបានច្រើនរត់ទៅតាម ចាំខ្លួនសូមអាសាទៅចរចាជាមួយបក្សមួយទៀត (ស៊ុនគួន) ។
ឡៅពីពោលរអ៊ូ ស្មានថាគ្រាន់បើ ការងារធំគឺត្រូវរត់ តែធ្វើដូចម្ដេចព្រោះគ្មានផ្លូវជ្រើសរើស ហើយក៏ដេញប្រជារាស្ត្រឲ្យទៅតាមដោយឃោសនាថា ចូឆូសាហាវព្រៃផ្សៃខ្លាំងណាស់ សម្លាប់សូម្បីតែកូនង៉ាក្នុងអង្រឹងក៏មិនសល់ ចំណែកខ្លួនឡៅពីខ្លួនឯងជាមនុស្សចិត្តបុណ្យ មានអ្វីចែកអស់ មនុស្សសែឡៅរាប់សែនជឿតាម ។
ចូឆូនាំទ័ពមកប្រហារ ឡៅពីឃើញថា អន្តរាយមកក្បែរខ្លួនហើយ ទើបរត់ចោលកូនប្រពន្ធ នៅសល់តែកូនតូច តែមិនអីទេប្រពន្ធអាចរកបានច្រើនទៀត ។
ឡៅពីរត់គេចទៅនៅសៀខូវ ចូឆូចូលកាន់កាប់កេងជីវ ចាត់របៀបគ្រប់គ្រងជាថ្មី ឲ្យមេស្រុកដែលចូលស្វាមីភក្តិបន្តមើលខុសត្រូវតទៅទៀត ពេលនោះជាខែ៩ ។ មកដល់ខែ១២ ស៊ុនគួនសហការជាមួយឡៅពី លើកទ័ពទៅវាយចូឆូ ។ ចូឆូលើកទ័ពប្រយុទ្ធជាមួយឡៅពី ស៊ុនគួន គាប់ជួននៅពេលនោះ កើតអាសន្នរោគក្នុងតំបន់ ទើបចូឆូបញ្ជាឲ្យទ័ពសម្រាក ជាឱកាសឲ្យឡៅពីដណ្ដើមបានខេត្ត៤ទៅវិញ ។
ឆ្នាំទី១៤ ក្នុងខែ៣ ចូឆូចាត់កម្លាំងទ័ពជើងទឹកជាថ្មី ចាត់ទូកលឿនចេញយាមល្បាតតាមដងទន្លេ ហើយជួយរាស្ត្រដែលជួបនឹងជំងឺអាសន្នរោគ ។ ចម្បាំងជើងទឹកពេលនេះ ចូឆូបរាជ័យដោយត្រូវឧបាយសត្រូវដុតទូកចម្បាំងឆេះអស់ ។ តាំងពីព្រឹត្តិការណ៍នេះមក (សង្គ្រាមឈឺពី "Red Cliff") ចូឆូពុំដែលបានលើកទ័ពចុះមកភូមិភាគខាងត្បូងទៀតទេ រហូតដល់ថ្ងៃទទួលមរណភាព ។
ស៊ុនគួន ហង់តេជំនាន់ទីបីនៃស្ថាបនិកនគរង៉កុក (១៨២-២៥២)
ព្រមៈ ព្រមឱនលំទោនចំពោះអ្នកដែលខ្លាំងជាង
ងាករេៈ ម្ដងចូលជាពួកជាមួយខាងនេះ ម្ដងទៅចូលជាពួកជាមួយម្ខាងទៀត
លើកឲ្យៈ សម្របសម្រួលព្រមលើកស្រុកឲ្យខ្លះ ព្រមលើកប្អូនស្រីឲ្យក៏មាន
ត្រកូល «ស៊ុន» ជាលោកម្ចាស់នៃទំនាបទន្លេយ៉ែងស៊ីកៀង មកជាច្រើនជំនាន់អាយុមនុស្សមកហើយ ។ ទឹកដីកន្លែងនេះមានជីជាតិល្អណាស់ សម្បូណ៌ទៅដោយដំណាំដាំដុះ ស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងនៃទន្លេ ។ ទិសខាងកើតជាប់នឹងសមុទ្រចិន មានធនធានធម្មជាតិជាច្រើន ។ ទឹកដីតំបន់នេះបច្ចុប្បន្នមានទីក្រុងធំៗដូចជា ណានគិង ស៊ាងហៃ ជាដើម មានទស្សនីយភាពល្អ ស្រង់ ហង់តេ (ស្ដេចចិន) ជាច្រើនសម័យ ចូលចិត្តបន្លំខ្លួនជាជនសាមញ្ញមកចែចង់នារីនៅទីនេះ រហូតមាននិទានរឿងស្នេហាជាច្រើននិយាយតៗគ្នាមក ។
អ្នកដែលចាត់ទុកថាជាលោកម្ចាស់នៃទន្លេនេះ មានកងទ័ពជើងទឹកដ៏ខ្លាំងក្លា អាចច្បាំងបានមិនថានៅលើទឹកសាប ឬទឹកប្រៃ ។ មេទ័ពដែលល្បីឈ្មោះបោះសំឡេងបំផុតរបស់ស៊ុនគួនមាន ជីវយី ជាមេបញ្ជាការទ័ពជើងតាំងពីអាយុទើបជាង២០ឆ្នាំ ។ នៅពេលដែលចូឆូលើកកម្លាំងចុះមកភាគខាងត្បូងនោះ ជីវយីអាយុ៣៤ឆ្នាំ ស៊ុនគួនអាយុ២៦ឆ្នាំ ។
ជីវយី អ្នកស្រុកភាគខាងត្បូងលើកសរសើរជាខ្លាំង ព្រោះព្រមទៅដោយជាតិត្រកូល និងចំណេះដឹង ធ្វើការងារធំៗបានសម្រេចតាំងពីខ្លួននៅក្មេង ជាបុរសគួរឲ្យគោរព ជាមនុស្សសុភាព ទន់ភ្លន់ មនុស្សទាំងឡាយស្រលាញ់ចូលចិត្ត សូម្បីតែចូឆូនៅបានសរសើរជីវយីដោយស្មោះទៀតផង ។
ឡៅពី ស្ថាបនិកនគរចុកកុក (១៦១-២២៣)
សំពះ: សំពះគ្រប់គ្នាដើម្បីឲ្យគេគាំទ្រ
រត់ៈ ស៊ូមិនបាន មានតែរត់ម្យ៉ាងគត់
អំនួតៈ អួតគ្រាន់បើ តែនាំទ័ពទៅស្លាប់
ឡៅពី មានប្រភពអាថ៌កំបាំង អាងខ្លួនថាមានខ្សែលោហិតជាមួយស្ដេចផែនដី តែធ្លាប់រត់ចោលស្រុកមកយូរហើយ ។ កាលនៅក្មេងធ្លាប់ដើរលក់ស្បែកជើងធ្វើពីចំបើង ស្ទាត់ខាងរត់លឿនយករួចខ្លួនរាល់លើកដែលសត្រូវដេញតាម ។ ធ្លាប់ចូលបម្រើរាជការខ្លះៗដែរ តែនៅទីណាមិនសូវបានយូរ ព្រោះចូលចិត្តអាងថាខ្លួនមនាខ្សែព្រះវង្សជាស្ដេច ទើបអ្នកផងគេរអែងមិនសូវចូលជិត ហេតុនេះហើយធ្វើឲ្យឡៅពីត្រូវរសាត់អណ្ដែតពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ មានបងប្អូនរួមសម្បថពីរនាក់ដែលមានថ្វីដៃខាងចម្បាំងគឺ គួនអ៊ូ និង តៀវហ៊ុយ ហើយមានអង្គរក្សថ្វីដៃឆើតម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ជូឡុង ។
ឡៅពី បានត្រូវកម្លាំងទ័ពចូឆូរុកដេញតាម ទើបរត់មកសំងំមើលរបួសនៅជាមួយឡៅពៀវ នៅកេងជីវ រស់នៅបែបស្អប់ខ្ពើមពីសំណាក់ភរិយារបស់ឡៅពៀវ តែទោះជាយ៉ាងណា ឡៅពីទ្រាំនៅបានដល់ទៅ៧ឆ្នាំ ដោយធ្វើគធ្វើថ្លង់ មិនដឹងមិនឮអ្វីទាំងអស់ ។
នៅឆ្នាំទី៧ ឡៅពីបានស្ដាប់ឮគេនិយាយពីមនុស្ស២នាក់ពូកែអស្ចារ្យ មានមានឆាយាថា «នាគមង្ករ» (ខុងបេង) ម្នាក់ទៀតឆាយាថា «ហង្ស» (បាំងថង) ។ នៅពេលនោះ ឡៅពីអាយុបាន៤៧ឆ្នាំ មានមហិច្ឆតាចង់ធ្វើការធំ ប្រាថ្នាចង់បានអ្នកពូកែ អ្នកណាម្នាក់ក៏បានឲ្យមកជួយគិតការ ។
ពេលជាមួយគ្នានោះ ចូឆូធ្វើសង្គ្រាមមានជ័យជម្នះនៅភាគខាងជើង និងភាគកណ្ដាលនៃប្រទេសចិន ។ មានមនុស្សសំខាន់ៗជាច្រើនបានមកនិយាយប្រាប់ឡៅពីអំពីមនុស្សពិសេសម្នាក់ឈ្មោះ ខុងបេង ហើយបានលើកសរសើរថា ខុងបេងប្រៀបបាននឹងអ្នកប្រាជ្ញ អាចជួយឲ្យឡៅពីគិតការធំបាន ទើបឡៅពីដាច់ចិត្តទៅរកខុងបេង ដោយនិយាយសរសើរខុងបេងយ៉ាងច្រើន ។
ខុងបេងឃើញឡៅពីនិយាយសរសើរខ្លួនដូច្នោះ យល់បានថា ឡៅពីមានបំណងអ្វីហើយ ទើបនិយាយតម្រូវចិត្តឡៅពីទៅវិញថា «ស្រុកកេងជីវនេះអ្នកមានសតិបញ្ញាទើបអាចរក្សាបាន ហើយស្រុកនេះមិនយូរមិនឆាប់ក៏នឹងធ្លាក់មកជារបស់លោក ចំណែកស្រុកសែឈួនវិញ ជាស្រុកធំ ខ្លួនលោកជាព្រះវង្សស្ដេចស្រាប់ ហើយកាលបើបានស្រុកកេងជីវហើយ ស្រុកសែឈួនក៏នឹងបានដោយងាយ» ។
ខុងបេងក៏ដោយ ឡៅពីក៏ដោយ ទាំងពីរនាក់នេះសុទ្ធតែធ្លាប់បានពឹងពាក់បារមីរបស់ឡៅពៀវនៅពេលមានទុក្ខលំបាក តែការនិយាយគ្នារវាងអ្នកទាំងពីរនេះ ចាប់ពីពេលដំបូងម្ល៉េះគឺជាផែនការអាក្រក់ទុរយសចំពោះអ្នកមានឧបការគុណរបស់ខ្លួន ។ អាចនិយាយបានថា ផែនដីចិនត្រូវឆេះជាភ្លើងច្រើនសតវត្ស ចាប់តាំងពីថ្ងៃដែលមនុស្សអស្ចារ្យទាំងពីរនាក់នេះបានជួបនិយាយគ្នាក្នុងថ្ងៃនោះ តើអ្នកទាំងពីរមកពីស្ថានសួគ៌មកកើត ឬមកពីនរកមកកើត ។
ហេតុអ្វីបានជាខុងបេងមិនជ្រើសរើសចូលជាបក្សពួកជាមួយចូឆូ ឬស៊ុនគួន បែរជាទៅចូលជាមួយឡៅពីទៅវិញ ។ ហេតុផលដែលខុងបេងជ្រើសរើសឡៅពីពីព្រោះថា ៖
- ខុងបេងមានការចេះដឹង មានសតិបញ្ញា តែគ្មានបទពិសោធន៍ ។ រហូត១០ឆ្នាំដែលខុងបេងពួនសំងំលាក់ខ្លួននោះ ខុងបេងមិនដែលដឹងរឿងរ៉ាវអ្វីសោះឡើយថា ឡៅពីជាមនុស្សបែបណា ធ្លាប់ទុរយសក្បត់ចិត្តអ្នកណាខ្លះ លុះឡៅពីមកដល់ផ្ទះ លើកដៃសំពះ ក៏ទទួលខ្លួនរ៉ាប់ជួយយ៉ាងអស់កម្លាំងកាយចិត្ត មិនគិតពីការហត់នឿយ ។ ការមិនស្គាល់មនុស្សបែបនេះ ទុកដូចជាមនុស្សមានភ្នែក តែអត់ប្រស្រី ។
- ខុងបេងអាចមើលឡៅពីដឹងថា ជាមនុស្សយ៉ាងណាៗ តែដោយការជឿជាក់លើខ្លួនពេក នឹកថាខ្លួនឯងខ្ពស់ជាងឡៅពី សង្ឃឹមថា អាចប្រើឡៅពីជាឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ជាប្រយោជន៍បាន ។ ខុងបេងគិតបែបនេះពិតជាមិនត្រូវ ព្រោះឡៅពី និងខុងបេងមើលទៅវិញទៅមកយល់ដូចគ្នា ។ ឡៅពីអាចឆ្លាតជាងខុងបេង តែជាមនុស្សនិយាយតិច ។ ខុងបេងពូកែនិយាយ តែបញ្ញាមិនដល់ឡៅពី ។ ខុងបេងជាមនុស្សមើលទាបៗ តែឡៅពីមើលខ្ពស់ ទើបឡៅពីមានប្រៀបជាង ។
- ខុងបេងពិចារណាឃើញថា ក្រុមការងាររបស់ឡៅពីមានតែពួកខ្សោយ បើនៅជាមួយឡៅពី ខុងបេងមានឱកាសល្អជាងនៅជាមួយបក្សផ្សេងដែលសម្បូណ៌ទៅដោយមនុស្សពូកែ មនុស្សឆ្លាត នៅជាមួយឡៅពីពុំមានមនុស្សប្រជែង ។
អ្នកដែលអានរឿងសាមកុក ច្រើនតែសរសើរខុងបេងជាអ្នកប្រាជ្ញ (ប្រហែលរឿងនេះសរសេរដោយអ្នករស់នៅនគរចុកកុក ?) តែតាមការពិតខុងបេងមិនធ្លាប់បានសិក្សារៀនសូត្រពិតប្រាកដ មានជីវភាពទន់ខ្សោយ ត្រូវពឹងពាក់អ្នកដទៃ លុះដល់ពេញវ័យកំលោះ ក៏លាក់ពួនសំងំខ្លួនអស់១០ឆ្នាំ បទពិសោធន៍ដែលបានចេះដឹងគឺបានមកពីតម្រា គ្មានមិត្តភក្តិ មិនធ្លាប់ទៅណាមកណាលើសពីកន្លែងដែលខ្លួននៅ តើទៅដឹងពីភូមិសាស្ត្រ មេឃ ដី សង្គមមនុស្ស យ៉ាងណាទៅ ?
ស៊ុម៉ាអ៊ី មេទ័ពនគរវុយកុក (១៧៩-២៥១)
ជាស្ថាបនិករាជវង្សជិន ដែលបង្រួបបង្រួមបិទបញ្ចប់សម័យសាមកុក
ព្រងើយៈ អត់ធ្មត់ ធ្វើហី
ចាក់ៈ ប្រើកម្លាំងខ្លាំងជាងចាក់ទម្លុះ
ឆ្លៀតៈ ឆ្លៀតឱកាសសង្កត់កសត្រូវ
បន្ទាប់ពីត្រូវបានដកបុណ្យស័ក្តិតំណែងកងទ័ពដោយព្រះចៅនគរវុយកុក ព្រោះចាញ់ល្បិចខុងបេងក្លែងបិទប្រកាសថាស៊ុម៉ាអ៊ីជ្រើសរើសទ័ពដើម្បីប្រឆាំងនឹងរាជបល្ល័ង្ករួចមក ស៊ុម៉ាអ៊ីសំងំនៅតែក្នុងផ្ទះចាំស្ដាប់ និងសង្កេតសភាពការណ៍ ដោយសង្ឃឹមថាថ្ងៃណាមួយនឹងត្រលប់ចូលទៅកាន់តំណែងវិញមិនខាន ។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ ស៊ុម៉ារីបានប្រឹងប្រែងបង្ហាត់បង្រៀនកូនប្រុសទាំងពីរអំពីយុទ្ធសាស្ត្រសង្គ្រាម និងរបៀបរបបគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ដែលពេលក្រោយមក កូនទាំងពីរក្លាយទៅជាអ្នកសម្រេចការផែនដីវុយកុកដូចបំណង ដោយម្នាក់កាន់ការងារយោធា និងម្នាក់ទៀតកាន់ការងាររដ្ឋបាលស៊ីវិល ហើយចៅរបស់ស៊ុម៉ាអ៊ីឈ្មោះ ស៊ុម៉ាអៀន បានបង្ក្រាបបង្រួបបង្រួមបញ្ចប់យុគសម័យសាមកុក ដោយបង្កើតរាជវង្សថ្មីឡើងគឺ «រាជវង្សជិន» គ្រប់គ្រងលើប្រទេសចិនទាំងមូល ។
រាល់ពេលចេញច្បាំងតទល់មុខគ្នា ស៊ុម៉ាអ៊ីតែងតែធ្លាក់ចូលក្នុងអន្ទាក់របស់ខុងបេងជានិច្ច ដូចនេះ មានតែសំងំនៅតែក្នុងបន្ទាយ រង់ចាំឱកាសទប់ទល់ និងវាយបកវិញប៉ុណ្ណោះទោះជាត្រូវខុងបេងឲ្យទាហានស្រែកមុខបន្ទាយបបួលច្បាំងជាច្រើនដង និងប្រមាថមើលងាយយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ ទីបំផុត កងទ័ពខុងបេងដែលធ្វើដំណើរផ្លូវឆ្ងាយ និងខ្វះខាតស្បៀងត្រូវទទួលបរាជ័យនៅចំពោះមុខការអត់ធ្មត់ធ្វើហីរបស់ស៊ុម៉ាអ៊ី ។
ជីវយី មេទ័ពនគរង៉កុក (១៧៥-២១០)
ជីវយី ជាមេទ័ពជើងទឹក ជាមនុស្សមានថ្វីដៃ មានប្រវត្តិធ្វើសង្គ្រាម ពូកែច្បាំង ចាត់ថា ជាមេទ័ពជើងទឹកកំពូលបំផុតនៅសម័យនោះ មានបញ្ញាឈ្លាសវៃ មានបទពិសោធន៍គ្រប់គ្រាន់ មានទូកធ្វើការយាមល្បាតតាមដងទន្លេយ៉ែងស៊ីកៀង ដែលជាតំបន់ឥទ្ធិពលរបស់គេ ។ រដូវណាមានរលកធំៗ មានព្យុះបក់បោក គេដឹងទាំងអស់ ទើបគេក្លាយទៅជាមេទ័ពតាំងពីអាយុនៅជាង២០ឆ្នាំ ។ ជីវយីគ្មានវិជ្ជាហៅខ្យល់ហៅភ្លៀង តែគេដឹងថាថ្ងៃណាគួរចេញទូក ឬមិនគួរចេញ ។ ជីវយីជាមនុស្សសង្ហា មានសមត្ថភាព ជាមនុស្សដែលអ្នកស្រុកកាំងតាំងនិយមពេញចិត្ត គេមានភរិយាស្អាត ។
ជីវយីសម្រេចចិត្តច្បាំងជាមួយចូឆូ ព្រោះបានពិចារណាមើលស្ថានការ និងបច្ច័យផ្សេងៗទៀតឃើញថា អាចប្រយុទ្ធគ្នាបាន ។ ពិតមែនតែកម្លាំងខាងចូឆូមានដល់ទៅ២២-២៣ម៉ឺននាក់ តែទាហានទាំងនោះជាទាហានឈ្លើយសឹករបស់ពួកកេងជីវដល់ទៅ៦-៧ម៉ឺននាក់ ហើយកម្លាំងគោលរបស់ចូឆូដែលមកពីទិសខាងជើងនោះ ក៏មិនធ្លាប់ជាមួយនឹងធាតុអាកាសនៅភាគខាងត្បូងកំពុងឈានចូលរដូវរងារ មានរោគរាតត្បាត ហើយក៏ខ្វះស្បៀងអាហារ ។
ដែលថា កងទ័ពចូឆូខ្វះបទពិសោធន៍ចម្បាំងខាងជើងទឹកនោះ ពុំមែនជាការពិត ព្រោះថាចូឆូជាមនុស្សធំវ័យនៅតំបន់ទីរាបខាងទន្លេហួងហូ ជាដងទន្លដែលមានភាពសាហាវជាងដងទន្លេយ៉ែងស៊ីកៀងយ៉ាងច្រើន ហើយកងទ័ពដែលនាំមកជាមួយនោះ ទើបតែបានទទួលជ័យជម្នះថ្មីៗពីកងកម្លាំងទ័ពដែលមានច្រើនជាងរបស់អ៊ួនសៀវ រហូតល្បីឈ្មោះខ្ទរខ្ទារ តែចំណុចខ្សោយរបស់ចូឆូពេលនេះ គឺធ្វើដំណើរទ័ពមកឆ្ងាយពេក ហើយទ័ពជើងទឹកដែលបើកផ្លូវមកមុនក៏ជាទ័ពពួកឈ្លើយសឹកដែលទន់ខ្សោយ សំខាន់ជាងនេះទៀត គឺជួបនឹងពេលមានរោគរាតត្បាត មានអាសន្នរោគជាដើម ។
ជីវយីហ៊ានតស៊ូព្រោះល្មមមើលឃើញផ្លូវឈ្នះ ។ ជីវយីត្រូវគេបន្ទាប់ដោយចោទថា ច្រណែននឹងខុងបេងដែលឆ្លាតជាង ហើយចោទទៀតថា មានបំណងគិតសម្លាប់ខុងបេង និងឡៅពីចោល ។ បើជីវយីមានបំណងដូចនោះមែន មិនបាច់មានផែនការអ្វីឡើយ ព្រោះជីវយីជាម្ចាស់ទឹកដីនៅកាំងតាំងស្រាប់ហើយៗខុងបេង និងឡៅពី អ្នកស្រុកកាំងតាំងមិនសូវចូលចិត្តប៉ុន្មានទេ ។
ខុងបេង ឬ ជូកើលៀង គ្រូកលយុទ្ធនគរចុកកុក (១៨១-២៣៤)
ក្អេងក្អាងៈ ប្រើសំនួនពាក្យសម្ដី អួតពូកែខ្លាំង
វោហារៈ ប្រើវោហារសម្ដីធ្វើឲ្យងាប់ចិត្ត
វេទៈ ប្រើសៃយសាស្ត្រ
រួមឡៅពី ជាមួយខុងបេង មានយុទ្ធវិធីច្រើនជាងគេ ។ ជីវិតរបស់ខុងបេងចែកតាមវ័យនីមួយៗគឺ ៖
- វ័យដំបូងៈ ១ ដល់ ១៧ ឆ្នាំ
- វ័យរៀនៈ ១៧ ដល់ ២៧ ឆ្នាំ
- វ័យដឹងៈ ២៧ ដល់ ៤៥ ឆ្នាំ
- វ័យចម្បាំងៈ ៤៥ ដល់ ៥៤ ឆ្នាំ
បើចែកជារយៈពេល គឺ២៧ឆ្នាំដំបូងជាវ័យពនេចរដើរចោលស្រុក ដោយសារស្រុកទេសកើតចលាចល គ្រួសារលំបាកតោកយ៉ាក ទៅអាស្រ័យនៅជាមួយអ្នកនេះអ្នកនោះ ហើយខំរៀនខ្លួនឯងដោយអាស្រ័យក្បួនតម្រាដែលខ្ចីពីគេ ។ រយៈពេល២៧ឆ្នាំក្រោយ ជាការរៀនដឹងពីសមរភូមិពិត រហូតដល់ស្លាប់ក្នុងសមរភូមិចម្បាំង ។
ខុងបេងធ្វើការមិនបានសម្រេចច្រើនយ៉ាង ទាំងខាងនយោបាយ ការគ្រប់គ្រង និងសង្គ្រាម តែខុងបេងជាអ្នកពូកែខាងទំនាក់ទំនង ។ ទោះបីខុងបេងស្លាប់ទៅហើយជាងមួយពាន់ឆ្នាំ តែនៅមានមនុស្សរាប់លាននាក់នៅមានជំនឿថា ខុងបេងជាអ្នកប្រាជ្ញ ហើយឈ្មោះរបស់លោកនៅលក់បានដោយមានអ្នកសរសេរជាច្រើននាំរឿងរបស់លោកទៅសរសេរលក់បានប្រាក់កាក់កបដែរ ។ ខុងបេងជាអ្នកពូកែនិយាយបោកប្រាស់គេឯងបានច្រើន ហើយនៅមានអ្នកខ្លះយកវិធីនេះទៅប្រើយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព ។
តើខុងបេងជាមនុស្សប្រភេទណា ជាអ្នកប្រាជ្ញដូចអ្នកខ្លះលើកដំកើងមែនឬ ? សូមងាកមើលការធ្វើសង្គ្រាមរបស់ខុងបេង ។
- ខុងបេងចូលចិត្តដាក់ផែនការសង្គ្រាមក្នុងលក្ខណៈដែលខ្លួនឯងជាអ្នកគិតបញ្ជា ជាអ្នកកំណត់ចម្បាំងតែម្នាក់ឯង គ្មានអ្នកណាចូលរួម អ្នកឯទៀតចាំតែទទួលបញ្ជាយកទៅអនុវត្តតាម គ្មានការតវ៉ា គ្មានការជំទាស់ មិនចូលចិត្តវិធីពិគ្រោះពិភាក្សាគ្នាយកយោបល់ពីច្រើនគ្នា នឹកគិតថាមានតែខ្លួនម្នាក់ឯងឆ្លាតជាងអ្នកដទៃទាំងអស់ ធ្វើឲ្យមេទ័ព មេកងខ្វះការទុកចិត្តលើខ្លួនឯង ហើយមានការសង្ស័យតែទៅលើគ្នាឯង ដោយមិនដឹងថាខុងបេងប្រើអ្នកណាទៅធ្វើអ្វីខ្លះ ម្ល៉ោះហើយក្នុងកងទ័ពខុងបេង មានការសង្ស័យគ្នារហូត ។
- ខុងបេងស្អប់មនុស្សមានបញ្ញា មានខួរក្បាលល្អ ព្រោះមនុស្សពួកនេះមិនព្រមទន់ភ្លន់ជាមួយខុងបេង ដូចជា ជីវយីជាដើម ដែលមិនព្រមលើកឲ្យខុងបេងគ្រាន់បើជាងខ្លួន ទើបមិនចុះសម្រុងគ្នា មានតែឡៅពីម្នាក់ទេដែលឆ្លាតជ្រៅ ប្រើខុងបេងជាសេះបម្រើបាន ព្រោះដឹងថាខុងបេងជាមនុស្សចូលចិត្តឲ្យគេសរសើរ មិនចូលចិត្តឲ្យអ្នកណាជំទាស់ ។
មានមេទ័ពម្នាក់ទៀតឈ្មោះ អ៊ុយអៀន ដែលខុងបេងមិនចូលចិត្តព្រោះតែហ៊ានស្នើផែនការធ្វើសឹកផ្សេងពីគំនិតខុងបេង ។ អ៊ុយអៀនស្នើកម្លាំងតែ៥ពាន់នាក់ ដើរផ្លូវកាត់ទៅស្ទាក់កងទ័ពខាងចូឆូ រវាងផ្លូវស្រុកឆាងអាន និងស្រុកឡូយ៉ាង ព្រោះធ្លាប់ធ្វើជាចៅហ្វាយខេត្តនៅតំបន់នោះ ជំនាញខាងភូមិសាស្ត្រនៅតំបន់នោះ តែខុងបេងមិនព្រមឲ្យព្រោះយល់ថាព្រហើនមកប្រើវិធានការណ៍ខុសពីរបស់ខ្លួន ។
ក្រោយដែលគួនអ៊ូ និងតៀវហ៊ុយស្លាប់បាត់ទៅ មេទ័ពដែលពូកែច្បាំងរបស់ស្រុកសែឈួនគឺមានតែអ៊ុយអៀននេះឯង ព្រោះចេះប្រើទាំងខួរក្បាល ទាំងកម្លាំង ដោយហេតុនេះហើយទើបខុងបេងស្អប់អ៊ុយអៀនជាទីបំផុត គិតកម្ចាត់អ៊ុយអៀនចោលជាច្រើនលើក ដោយចោទថា អ៊ុយអៀនមានគំនិតក្បត់ ។ ខុងបេងស្រលាញ់ចូលចិត្ត ម៉ាចេក ព្រោះចេះអែបអប សុំទ័ពដល់ទៅជាង២ម៉ឺននាក់ ខុងបេងក៏ព្រម ហើយម៉ាចេកធ្វើឲ្យសង្គ្រាមនេះខូចការអស់ ហើយម៉ាចេកត្រូវមានទោសប្រហារជីវិតចោល ធ្វើឲ្យខុងបេងត្រូវបង្ហូរទឹកភ្នែក ។
ចេញច្បាំងម្ដងៗ គ្រាន់តែទាហានហែហមខុងបេង មានអ្នកសែងហិបខោអាវសម្លៀកបំពាក់ ហិបក្បួនតម្រា របស់ប្រើប្រាស់ផ្ទាល់ខ្លួនខុងបេងម្នាក់ឯងចំនួនរាប់រយនាក់ ។
មានចម្បាំងមួយលើកទៀត ខុងបេងបញ្ជាឲ្យអ៊ុយអៀនលើកកម្លាំងទៅវាយលុកឈើនឆាង ដែលមាន ហឹចាវ ជានាយទាហានរក្សាស្រុកនៅជាយដែន មានកម្លាំងទាហានប្រហែលបីពាន់នាក់ ។ អ៊ុយអៀននាំកម្លាំងទ័ពប្រហារ៥ពាន់នាក់ចូលវាយ តែវាយមិនបែក ព្រោះហឹចាវការពារយ៉ាងស្វិតស្វាញ ។ អ៊ុយអៀនសម្រុកវាយអស់៥ថ្ងៃ វាយមិនបែក ខុងបេងខឹងណាស់គិតសម្លាប់អ៊ុយអៀនចោល តែពលទាហានទាំងឡាយនាំគ្នាតវ៉ាមិនសុខចិត្ត ទើបខុងបេងព្យួរទោសទុកសិន ។
ខុងបេងចេញច្បាំងខ្លួនឯង ដោយប្រើវិធីលួងលោមហឹចាវ តែហឹចាវមិនព្រមលេងចូល ហើយហឹចាវជេរស្ដីឲ្យខុងបេងថា អាមនុស្សថោកទាប ខុងបេងខឹងខ្លាំងណាស់ ប្រើឲ្យពលទាហានសម្រុកចូលវាយយកផ្ដាច់ព្រ័ត្រ ព្រោះអ្នកស្រុកប្រាប់ថាទាហានខាងហឹចាវមានគ្នាតែបីពាន់នាក់ប៉ុណ្ណោះ ។ ទាហានខាងខុងបេងស្លាប់អស់ជាច្រើន ខុងបេងខឹងខ្លាំងណាស់ បញ្ជាឲ្យទាហានជីករូងឆ្លងកំពែងចូលទៅច្បាំងគ្នាអស់២០ថ្ងៃ ធ្វើអ្វីហឹចាវមិនបែក ក៏បង្ខំចិត្តដកទ័ពថយយ៉ាងអាម៉ាស់ ។
ជីវិតនយោបាយរបស់ខុងបេង
ចេញពីសង្គមតូចៗមកកាន់សង្គមធំទូលាយ ខុងបេងក៏ចាប់ផ្ដើមការងារនយោបាយមួយរំពេច ។ ខុងបេងស្នើគំនិតឲ្យឡៅពី ឲ្យទទួលយកថា បើចង់ធ្វើធំ ចិត្តត្រូវកាចសាហាវ ឡៅពីត្រូវរកកន្លែងរស់នៅប្រាកដប្រជា មិនត្រូវធ្វើខ្លួនជាអ្នកតាគ្មានខ្ទមដូចពីមុនទៀត ដូចអ្នកលក់រែកលក់តាមចិញ្ចើមផ្លូវ ចាំតែរត់ពេលប៉ូលិសដេញ រស់បែបនេះតទៅទៀតមិនបានទេ ចាំបាច់ត្រូវមានកន្លែងរកស៊ីខ្ជាប់ខ្ជួន ។
ឡៅពីសួរទៅខុងបេងថា លោកឲ្យខ្ញុំទៅរកផ្ទះថ្មឯណានៅបាន ខុងបេងឆ្លើយថា មិនបាច់អស់ប្រាក់ទិញទេ ឡើងទៅនៅផ្ទះគេទទេៗក៏បានដែរ ។ ឡៅពីសង្ស័យសួរថា ឡើងទៅនៅផ្ទះគេមានម្ចាស់ មិនត្រូវគេដេញទាត់ហើយទេ ។ ខុងបេងញាក់ចិញ្ចើមប្រាប់ទៅថា ងាយបំផុត យកបានភ្លាម កេងជីវ នេះឯង ។ ឡៅពីធ្វើភ្នែកស្លឺ លើកដៃហាមថា «មិនបានទេ ឡៅពៀវ និងខ្ញុំសែជាមួយគ្នា ខ្ញុំរស់នៅជាមួយគេ៧ឆ្នាំហើយ គេមុខជាថាឲ្យខ្ញុំស៊ីបាយលើផ្ទះ ជុះអាចម៍លើដំបូល» ។
ខុងបេងដែលធ្លាប់បានឡៅពៀវជួយសង្គ្រោះនៅពេលតោកយ៉ាក បែរជាសងគុណដោយប្រាប់ឡៅពីថា «លោកឡៅពី... កើតជាមនុស្ស កុំធ្វើចិត្តបុណ្យពេក កើតជាប្រុសត្រូវចិត្តសាហាវ ចង់ធ្វើធំ កុំបាច់ទៅដឹងគុណអ្នកណា ។ ខ្លួនខ្ញុំនៅជាមួយឡៅពៀវ១០ឆ្នាំមកហើយ ផ្ទះសម្បែងគ្មាន គេចាត់ឲ្យបានអាស្រ័យនៅ មិនបាច់ខ្វល់ថាមានគេនិទ្ទា ។ ឡៅពៀវគេជាមនុស្សចិត្តល្អមែន តែជាមនុស្សគ្មានបុណ្យវាសនា សម្រាប់លោកវិញមានលក្ខណៈជាមនុស្សមានបុណ្យវាសនាខ្ពស់ កុហកអ្នកណាក៏គេជឿ ជាលក្ខណៈមហាបុរសដូចក្បួនថា កើតមកនៅពេលស្រុកកើតកលិយុគ ដៃអ្នកណាវែងស្រាវយក លោកជាអ្នកមានដៃវែងស្រាប់ ម្ដេចមិនប្រើគុណសម្បត្តិនេះឲ្យទៅជាប្រយោជន៍» ។
និយាយហើយខុងបេងអង្គុយស្ងៀម ស្ទង់មើលចិត្តឡៅពីគិតយ៉ាងណា ។ ឡៅពីជាមនុស្សនិយាយតិច តែចូលចិត្តគិតល្អិតល្អន់ ទើបនិយាយឡើងថា «លោកគ្រូជាអ្នកបង្ហាញផ្លូវខ្ញុំ» ព្រមទាំងលើកដៃសំពះ សម្ដែងការគោរពយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ ។ ឮតែប៉ុណ្ណេះ ខុងបេងក៏សម្ដែឫទ្ធិ នាំឡៅពីទៅជួបឡៅពៀវភ្លាម ។
ឡៅពៀវកំពុងឈឺធ្ងន់ កំពុងគិតថា លើកសម្បត្តិទៅឲ្យកូនប្រុសណាមួយក្នុងកូនប្រុសពីរនាក់គឺ ឡៅគី និង ឡៅចង ។ ទទួលឃើញខុងបេងចូលមក ឡៅគីដែលធ្លាប់ស្និទ្ធស្នាលជាមួយខុងបេង ក៏ចូលទៅជួប ហើយខ្សិបប្រាប់ខុងបេងពីអ្វីក៏មិនដឹង ។
ស្រាប់តែព្រឹកឡើង ឡៅគីសុំអនុញ្ញាតឡៅពៀវនាំកម្លាំងទៅមើលការពារសត្រូវជួរមុខ ។ ខុងបេងញញឹមដែលបានធ្វើឲ្យបងប្អូនបែកបាក់គ្នា ។ ឡៅគីនៅក្មេងល្ងង់ ចាញ់បោកខុងបេងឲ្យចេញពីកេងជីវ ទុកឡៅចងជាប្អូនដែលនៅក្មេងខ្ចីនៅជាមួយឡៅពី ។ លុះឡៅពៀវស្លាប់ទៅ ឡៅគីចង់ចូលស្រុកវិញក៏ពុំបាន ព្រោះឡៅចងមិនព្រម ត្រូវត្រលប់ទៅកន្លែងដើមវិញ ។
ពេលនោះកម្លាំងទ័ពរបស់ចូឆូ លើកកម្លាំងមកភាគខាងត្បូង វាយឈ្នះរហូតមកតាមដងផ្លូវ ឡៅចងចង់បានសុខ ក៏ប្រគល់ស្រុកកេងជីវទៅឲ្យចូឆូ ធ្វើឲ្យឡៅពី និងខុងបេងខុសបំណង ។ ខុងបេងប្រើឧបាយឲ្យឡៅពីប្រញាប់រត់ទៅមុន កេណ្ឌរាស្ត្រឲ្យទៅជាមួយឲ្យបានច្រើន សម្រាប់ជួយសាងស្រុកថ្មីមួយឲ្យខ្លួន ។ មនុស្សម្នាស្មានថា ឡៅពីស្រលាញ់រាស្ត្រ ខំនាំគ្នាទៅជាមួយ តែការពិតត្រូវបោកឲ្យទៅជាកម្លាំងជួយ ពេលណាត្រូវរត់ក៏រត់ទៀត សូម្បីប្រពន្ធកូនក៏រត់ចោលដែរ ។ ចំណែកខុងបេងរត់ទៅកាំងតាំង ដើរចាក់រុកគេឯង តែឥតប្រយោជន៍ ព្រោះអ្នកស្រុកកាំងតាំងសាមគ្គីគ្នាការពារខ្លួនឯងបាន ។
នៅពេលដែលជីវយីកំពុងច្បាំងជាមួយចូឆូ ខុងបេងក៏ឆ្លៀតឱកាសទៅដណ្ដើមស្រុកកេងជីវបានមួយភាគ ។ កេងជីវជាចំណុចយុទ្ធសាស្ត្រ នៅចំកណ្ដាលប្រទេសចិនសម័យសាមកុក អ្នកណាមានឥទ្ធិពលលើកេងជីវ ទុកដូចជាមានកាំបិតចុងស្រួច ចាំចាក់កសត្រូវបាន ធ្វើឲ្យស្ថានការណ៍ប្រែប្រួលបាន ។
ស៊ុនគួន ជីវយី និងអ្នកស្រុកកាំងតាំងឈឺចិត្តខ្លាំងណាស់ដែលខំច្បាំងឈ្នះចូឆូ តែត្រូវឡៅពីឆ្លៀតឱកាសយកផែនដីកេងជីវមួយភាគទៅបាន ព្រោះតែខ្លួនជាប់ដៃច្បាំងជាមួយសត្រូវ ។ ស៊ុនគួនជាមនុស្សចាត់បានថា ជាមេដឹកនាំដែលប្រកាន់សច្ចធម៌បំផុតក្នុងបណ្ដាអ្នកដឹកនាំសាមកុក ។ នយោបាយរបស់ខុងបេងគឺមិនស្មោះត្រង់ជាមួយបក្សជាមិត្ត នៅគ្រាលំបាកទៅសំឲ្យគេជួយ ដល់ពេលឃើញគេភ្លេចខ្លួន ងាកទៅខាំ ។
សាមកុកជាយុគសម័យដែលមនុស្សស៊ីមនុស្ស ហុតឈាមគ្នា អ្នកដែលកើតមកមានសតិបញ្ញាច្រើនជាងអ្នកដទៃ បែរជាយកសតិបញ្ញានោះទៅប្រព្រឹត្តក្នុងការបំផ្លាញ មិនបានយកទៅកសាងមនុស្សឲ្យដឹងខុសត្រូវ ល្អអាក្រក់ ធ្វើខ្លួនឲ្យមានប្រយោជន៍ ត្រលប់ជាជំរុញឲ្យមនុស្សប្រើឧបាយគ្រប់បែបយ៉ាង ជិះជាន់អ្នកដទៃ សូម្បីតែបងប្អូនខ្លួនឯងក៏ដោយ រឿងបែបនេះមានពាសពេញក្នុងយុគសាមកុក ។ មនុស្សសែជាមួយគ្នា សម្លាប់គ្នាឯង បាវព្រាវសម្លាប់ចៅហ្វាយ សិស្សសម្លាប់គ្រូ រឿងបែបនេះគ្មាននរណាប្រកាន់ ។
ក្រោយពីឆ្លៀតឱកាសនៅពេលស្រុកវឹកវរ ដណ្ដើមយកស្រុកកេងជីវភាគខាងត្បូងបានហើយ ខុងបេងស្ម័គ្រមើលខុសត្រូវទឹកដីនៅទីនោះជាមួយនឹងគួនអ៊ូ និងតៀវហ៊ុយ ។
នៅសម័យសាមកុក ក្មេងៗចូលចិត្តលេងសន្មតថា ខ្លួនធំឡើងជាហង់តេ (ស្ដេចចិន) ហើយជាការពិត សម័យនោះអ្នកណាគ្រាន់បើ ឬមិនគ្រាន់បើ ក៏អាចតាំងខ្លួនជាហង់តេបានដែរ តែនៅបានយូរ ឬមិនបានយូរជារឿងមួយផ្សេង ។ ដូចនេះឡៅពីក៏មានសិទ្ធិអាងថា ខ្លួនជាព្រះវង្សហង់តេបានដែរ ។
ឡៅពីមានការរៀនសូត្រតិចតួច អាយុ១៥ឆ្នាំហើយទើបបានរៀនអក្សរ ប្រសិនបើឡៅពីបានធ្វើហង់តេមែន តើឡៅពីមានសតិបញ្ញាគ្រប់គ្រងផែនដីចិនដ៏ធំមហាសាលបានដែរឬទេ ? តើខុងបេង គួនអ៊ូ តៀវហ៊ុយ អស់នេះ ស្មោះត្រង់ជាមួយអ្នកណាដែរទេ ។
នៅក្នុងរឿងសាមកុក បើអានឲ្យហ្មត់ចត់ទៅ នឹងឃើញថា អ្នកដែលបានទទួលការសរសើរថាជាមនុស្សល្អ ការពិតជាមនុស្សអាក្រក់ ហើយអ្នកដែលគេសម្គាល់ថាអាក្រក់ បែរជាមនុស្សល្អ ។ ដូចជាចូឆូ អ្នកណាៗក៏ថាចូឆូអាក្រក់ ព្រោះថាចូឆូក្ដោបក្ដាប់ហង់តេជាឧបករណ៍សម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាសំខាន់ៗ ។ ការពិតចូឆូជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ បានបំពេញមុខនាទីបង្ក្រាបពួកបះបោរបំបែកទឹកដីប្រឆាំងហង់តេ នោះជាការត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ ក្រៅពីនេះបានបង្ក្រាបបក្សពួកប្រឆាំងហង់តេដែលចង់រំលំរាជបល្ល័ង្ក គឺព្រោះតែចង់រក្សាតំណវង្សហង់តេបន្តទៅមុខទៀត ហើយចង់ឲ្យស្រុកទេសមានសន្តិភាព ។ ហង់តេដូចជាគ្មានប្រយោជន៍អ្វីសម្រាប់ចូឆូទាល់តែសោះ មានតែធ្វើឲ្យរវល់ការពារថែរក្សាបីបាច់ប៉ុណ្ណោះ ។
ចំណែកឡៅពីបានចូលគាល់ហង់តេតែម្ដង ស្រាប់តែហង់តេបញ្ជាឲ្យផ្ដួលរំលំចូឆូ នេះព្រោះតែឡៅពីបង្កើតរឿងមិនពិត ពិតទូលហង់តេដោយឧបាយកល ។ ក្រោយនោះ ឡៅពីបានទៅជាហង់តេនៅសែឈួន ហើយក៏មានអ្នកគាំទ្រលើកគ្នាស្រែកសរសើរថា «ឡៅពីល្អលេខមួយ ជាទីពឹងរបស់ប្រជានុរាស្ត្រ ដូចត្រីបានទឹក ឡៅពីល្អឯក ស្រលាញ់ប្រជានុរាស្ត្រ ដូចឪពុកស្រលាញ់កូន អាត់បាយស្លាប់ អត់ឡៅពីស្លាប់ដូចគ្នា មានតែឡៅពី ទើបប្រជាសុខសាន្ត» ។
នៅពេលជាមួយគ្នានោះ ក៏មានមនុស្សមួយក្រុមមកស្រែកប្រឆាំងដែរ តែត្រូវចេញបំបែកហ្វូង ទុកចោលតែប៉ាយសរសេរថា «ឡៅពីមនុស្សបោកប្រាស់ ទាំងពី ទាំងបេង មកទម្ងន់ផែនដី ប្រជាជនអត់ឃ្លាន» ។
ឡៅពីជាមនុស្សមានបុណ្យតែគ្មានវាសនា បានឡើងជាហង់តេអាយុ៦១ឆ្នាំទៅហើយ ដើម្បីបង្ហាញខ្លួនថាគ្រាន់បើ ទើបបញ្ជាលើកទ័ពប៉ងយកកេងជីវ ព្រោះតែសែឈួនជាស្រុកតូចគ្មានន័យ ។ នាំទ័ពឡើងទៅភាគខាងជើង មានទាហានដល់ទៅ៧សែននាក់ ។ អំពីសង្គ្រាមលើកនេះ មេទ័ពធំដូចជាគួនអ៊ូក៏ស្លាប់ កេងជីវក៏យកមិនបាន ទាហានក៏ស្លាប់ច្រើន កូនសម្លាញ់របស់ខុងបេងជាមេទ័ពក៏ស្លាប់អស់ពីរនាក់ ។
ចម្បាំងចុងក្រោយលើកទី៥
ខុងបេងបានចេញច្បាំងជាច្រើនលើក មុនពេលក្រោយនេះដោយជួបជាមួយឧបសគ្គជាច្រើន មានភ្លៀងធ្លាក់យ៉ាងខ្លាំងមានជួបបញ្ហាស្បៀងខ្វះខាត ធ្វើឲ្យខុងបេងធ្វើការសម្រាកទ័ពមួយគ្រាសិន ។ ខុងបេងសម្រាកបន្ស៊ាំកម្លាំង សន្សំស្បៀងអាហារ គ្រឿងសាស្ត្រាវុធ សត្វពាហនៈ គ្រប់យ៉ាងគ្រប់គ្រាន់ហើយ ប្រមូលទ័ពបានមួយសែននាក់ ។
ចាប់តាំងពីឡៅពីចូលមកតាំងខ្លួននោសែឈួនអស់រយៈពេលប្រហែល២០ឆ្នាំ ប្រជានុរាស្ត្រស្រុកសែឈួនត្រូវបក្សពួកឡៅពីខុងបេងបង្ខំឲ្យចេញច្បាំងសឹងតែគ្មានលោះថ្ងៃណាឡើយ ។
ឡៅពីនាំទ័ពលើកដំបូងទៅសងសឹកឲ្យគួនអ៊ូ ចំនួន៧៥ម៉ឺននាក់ នៅសល់មកវិញប៉ុន្មាននាក់មិនមាននិយាយ ដឹងត្រឹមតែថាខុងបេងលើកទ័ពទៅវាយបេងហេកចំនួន៥០ម៉ឺននាក់ មកវិញនៅសល់ទាហានប៉ុន្មានមិនបាននិយាយដូចគ្នា ក៏ប៉ុន្តែនៅពេលច្បាំងលើកណាក៏ដោយតមកទៀត ចំនួនទាហានថយចុះរឿយៗ សូមពិចារណាមើល តើទាហានបាត់ទៅណាបានជាសល់តិចទៅៗ ។
នៅពេលច្បាំងចុងក្រោយ ខុងបេងព្យាយាមចាត់កម្លាំងឲ្យបានល្អបំផុត តែរកបានត្រឹមមួយសែននាក់ល្មមចេញច្បាំងបាន មួយសែននាក់ទៀតត្រូវនៅបម្រុងចាំការពារសែឈួន ព្រោះពួកនេះត្រូវមើលរបួសទាំងរាងកាយ ទាំងខាងផ្លូវចិត្ត ក្រោយសង្គ្រាមបន្តបន្ទាប់ឥតស្រាកស្រាន្ត ។ ទាហានវ័យក្មេងៗអាយុមិនដល់២០ឆ្នាំ សុទ្ធតែកើតក្រោយដែលឡៅពីចូលមកនៅសែឈួន ។ ពួកនេះភាគច្រើន មិនដែលបានឃើញមុខឪពុករបស់ខ្លួនថាមានមុខមាត់យ៉ាងណា មានតែម្ដាយដែលជាស្រីមេម៉ាយ និយាយឲ្យកូនបានស្ដាប់ពីឈ្មោះរបស់ឪពុកខ្លួន ។ ពេលនេះកូនៗកំពុងតែដើរតាមគន្លងជើងរបស់ឪពុកខ្លួន ដើរទៅកាន់សង្គ្រាមដើម្បីកិត្តិយសរបស់ត្រកូលឡៅ ដើម្បីជ័យជម្នះនាំយកស្ដេចទៅឡើយអង្គុយលើបល្ល័ង្កដ៏សង្ហាដូចដើមវិញ ។ ទោះបីថាបល្ល័ង្កនោះស្ថិតនៅលើគំនរឆ្អឹង និងសាកសពនៃប្រជានុរាស្ត្រសែឈួនដ៏ដោយ ។
កងទ័ពសែឈួនបានចេញដំណើរសន្សឹមៗ ទង់មេទ័ពមេកងបក់រវិចៗតាមវាយោខ្យល់ សំឡេងស្គរបន្លឺឡើងសូរស័ព្ទអឺងកងសឹងមេឃរលំ លោកមេទ័ពមហាវីរបុរសដឹកនាំសែឈួនដ៏មានចិត្តប្រកបដោយគុណធម៌ ស្រលាញ់ប្រជានុរាស្ត្រស្មើនឹងជីវិត អង្គុយយ៉ាងសង្ហានៅលើរថតូច មានទាហានកិត្តិយសហែហម បានងាកមើលទាហានកំលោះៗដែលកំពុងចេញច្បាំង ដោយអារម្មណ៍ថា ពេលនេះអាត្មាអញនឹងឈ្នះសង្គ្រាម បានត្រលប់ទៅរាជវាំងវិញ លែងត្រលប់មកសែឈួន ស្រុកស្រែចម្ការបែបនេះទៀតហើយ ។
ចំណែកទាហានកំលោះៗដែលទើបចេញច្បាំងជាលើកដំបូង មានទឹកមុខស្រស់បស់ ញញឹមញញែម គិតថាបានទៅកាប់ស្រីៗនៅភាគកណ្ដាល តើវាមានរសជាតិខុសពីស្រីៗនៅសែឈួនយ៉ាងណា រីឯទាហានដែលធ្លាប់ចេញច្បាំងហើយ ម្នាក់ៗឱនមុខ អ្នកខ្លះអាចកំពុងគិតអំពីប្រពន្ធដែលទើបតែនឹងសម្រាលកូនហើយថ្មីៗ ។
«បើអញត្រលប់មក.... តើវានឹងដឹងទេថាអញជាឪពុក.... ហើយបើអញមិនបានត្រលប់មកវិញទេ តើអ្នកណាជាឪពុករបស់វា ឬមួយត្រលប់មកវិញ ត្រូវកាប់ចាក់ដណ្ដើមប្រពន្ធមកវិញពីអ្នកជិតខាងដែលដណ្ដើមយកទៅ !» ។ គិតហើយឈឺក្បាល គិតហើយស្ទើរបែកទ្រូង ។
ទាហានខ្លះងាកមើលទៅលោកមេទ័ពពាក់អាវក្រោះ បញ្ចេញរស្មីគួរឲ្យកោតសរសើរអំណាចវាសនារបស់លោក ។ ខ្លះទៀតដើរផងសូត្រភាវនាធម៌បណ្ដើរផង លើកកម្លាំងចិត្ត ។
បងប្អូនប្រជានុរាស្ត្រដែលមកហែហមជូនដំណើរទ័ព មានខ្លះខ្យល់ចាប់ព្រោះនឹកអាណិតកូន មានខ្លះថាអញឈប់ឲ្យមានកូនប្រុសទៀតហើយ ចេញច្បាំងពេលណា មិនដែលឃើញត្រលប់មកវិញ ។ មានកូនប្រុសថាជួយធ្វើស្រែចម្ការក៏គ្មានសល់ ត្រូវទៅធ្វើទ័ពអស់ មានកូនស្រី បានកូនប្រសារក៏ទៅធ្វើទ័ពអស់ មិនដែលបានឃើញមកវិញសោះ ។
គួរឲ្យអាណោចអាធ័មពន់ពេក ចាប់តាំងពីព្រះចៅឡៅពីមកនៅសែឈួន ប្រជាជនមិនដែលមានឮថាកើតរោគកាចសាហាវអ្វីសោះ តែហេតុអ្វីបានជាប្រជានុរាស្ត្រកាន់តែអស់ទៅៗ តើបាត់ទៅណា ? សង្គ្រាមមែនទេ ? ឬមួយព្រោះនយោបាយដ៏ឈ្លាសវៃរបស់អ្នកដឹកនាំដែលពូកែនិយាយឲ្យប្រជាជនជឿលើខ្លួន លោកពូកែនិយាយសូម្បីតែស្វានៅលើដើមឈើស្ដាប់ពីរោះ ភ្លេចខ្លួនធ្លាក់ពីលើដើមឈើ ។
ធ្វើចម្បាំងលើកនេះ ខុងបេងចាត់ឲ្យអ៊ុយអៀនជាមេទ័ពជួរមុខនាំពលពាក់កណ្ដាលទៅខាងឈាគុ ច្រកភ្នំភាគខាងជើង តម្រង់ទៅស្រុកវូកុង ហើយទៅបោះទ័ពនៅត្រើយខាងត្បូងទន្លេវ៉ើយស៊ុយ មានដឹកស្បៀងអាហារតាមរទេះគោ រទេះសេះយ៉ាងសម្បើម ដើម្បីបញ្ជាក់ឲ្យសត្រូវដឹងថា ពេលនេះធ្វើមែនទែនហើយ ។
ស៊ុម៉ាអ៊ី មេទ័ពវ័យ៦០ឆ្នាំ ញញឹមយ៉ាងត្រជាក់ចិត្ត នាំពលបីសែននាក់មករង់ចាំនៅត្រើយខាងជើង ហើយបញ្ជាឲ្យអ្នកស្រុកនៅទីនោះសហការជាមួយទាហាន ចាត់ធ្វើស្នាមភ្លោះ ការងារយ៉ាងរឹងមាំ ត្រៀមចម្បាំងចាំទុកស្រេច ។ លោកមេទ័ពស៊ុម៉ាអ៊ីនិយាយប្រាប់កងទ័ព និងប្រជារាស្ត្រថា បើខុងបេងនាំទ័ពឆ្លងភ្នំទិសខាងកើតមកកាន់ស្រុកវុយកុង នគរវុយកុកយើងពិបាកចិត្ត តែបើចេញពីទិសខាងត្បូងជាតំបន់ទីរាប ពួកយើងសប្បាយចិត្ត ។
មិនដឹងជាពាក្យនេះលេចឮទៅដល់ខុងបេងឬយ៉ាងណា តែខុងបេងបាននាំទ័ពទោតាំងនៅវូចាងយួន ហើយឲ្យធ្វើសង្គ្រាមយូរអង្វែង ឲ្យទាហានចេញធ្វើស្រែចម្ការជាមួយប្រជាជននៅតំបន់នោះ ។
ស៊ុម៉ាអ៊ីឲ្យទាហានបីនាក់ នាំទ័ពចេញទោសាកកម្លាំងជាមួយទ័ពជួរមុខរបស់ខុងបេង ដោយបើកឆាកប្រយុទ្ធគ្នានៅវាលរាប ទ័ពវុយកុកមានជ័យជម្នះនៅគ្រាដំបូង ទ័ពសែឈួនថយទៅបោះទ័ពកន្លែងដើម តែទ័ពវុយកុកមិនដេញតាម ទាំងសងខាងចាំស្ទង់មើលកម្លាំងតែរៀងៗខ្លួន ។
នៅពេលខុងបេងបញ្ជូនមនុស្សឲ្យទៅទាក់ទងជាមួយស៊ុនគួន ស៊ុនគួនយល់ព្រមបញ្ជូនទាហានមួយសែននាក់មកជួយច្បាំង ដោយស៊ុនគួនជាមេទ័ពនាំទ័ពមកខ្លួនឯង ។
ព្រះចៅចូយ៉យ ដឹងរឿងនេះ ចាត់ទ័ពហ្លួងមកវាយស្កាត់ទ័ពស៊ុនគួន ។ ស៊ុនគួនថយកម្លាំងទៅកាំងតាំងវិញ ។ ចូយ៉យឃើញស៊ុនគួនថយទ័ព ទើបព្រះអង្គបញ្ជាឲ្យទ័ពថយទៅតាំងនៅស្រុកចាស់គឺឆាងអាន ដើម្បីចាំស្ដាប់ដំណឹងល្អពីស៊ុម៉ាអ៊ី ។
ស៊ុម៉ាអ៊ីមានអារម្មណ៍ត្រជាក់ គ្មានរឿងអ្វីដែលត្រូវភ័យខ្លាចជាមួយខុងបេងសោះឡើយ ។ ខុងបេងទោះបីជាមានអាយុជាងពាក់កណ្ដាលសតវត្សហើយក៏ដោយ តែនៅមានកម្លាំងពលំពេញបរិបូណ៌ ។ ពេលនេះយើងគួរប្រើក្បាច់អី ឲ្យវាស្លាប់តែម្ដងទៅ ។ កៀងអ៊ុយបានឮសំឡេងរអ៊ូ ក៏ដើរចូលមកជិត ហើយនិយាយថា យប់ជ្រៅហើយសូមលោកថែរក្សាសុខភាពផង ។ ខុងបេងឆ្លើយថា ទៅដេកមុនទៅ ចាំខ្ញុំរកវិធីកម្ចាត់ស៊ុម៉ាអ៊ីឲ្យបានសិន បើគិតមិនចេញទេ ដេកមិនលក់ ។
គិតចុះគិតឡើង ទៅបើកហិបមើលថាតើគួរប្រើក្បួនណាអាចឈ្នះស៊ុម៉ាអ៊ីបាន ស្រាប់តែទៅឃើញសំបុត្ររបស់ប្រពន្ធខ្លួនមានសេចក្ដីថា «បងសម្លាញ់ អូននឹកបងណាស់ កូនតូចយើងវាចេះតែយំចង់ឃើញមុខបង អូនបានតែប្រាប់ទៅកូនថា ពុកទៅរាជការផែនដី មិនយូរនឹងត្រលប់មកវិញ ម្ដងនេះមុខជាមកយកអូន និងកូនទៅលេងរាជធានីនៅភាគកណ្ដាលជាមិនខាន សង្ឃឹមថាបងគិតការនេះបានសម្រេច ។ ដើម្បីឲ្យបងនឹកអូនខ្លះ អូនបានផ្ញើរបស់សំខាន់មួយនៅក្នុងកញ្ចប់នេះមកជូនបង ចំណែកអូនយករូបបងឱបនឹងដើមទ្រូងរាល់យប់នៅពេលគេង ហើយអូនថើបរូបនេះមួយរយដង មួយពាន់ដងក្នុងមួយថ្ងៃ» ។
ខុងបេងបើកកញ្ចប់មើលឃើញខោទ្រនាប់ក្នុងរបស់ប្រពន្ធ ខឹងយ៉ាងខ្លាំងចាប់គ្រវែងចោលទៅក្រៅ ហើយស្រែកថាឆ្កួតមែនៗ ។ មួយសន្ទុះក៏ចេញទៅរើសយកមកវិញ ហើយគិតថានេះជាគំនិតមួយជួយឲ្យឈ្នះស៊ុម៉ាអ៊ីបាន ទើបយកខោទ្រនាប់ក្នុងរបស់ប្រពន្ធបត់ទុកយ៉ាងល្អ រួចហើយមកអង្គុយនៅតុ ចាប់សរសេរសំបុត្រមួយផ្ញើទៅស៊ុម៉ាអ៊ីឲ្យចេញច្បាំង ។
សេចក្ដីក្នុងសំបុត្រមានន័យថា «ឯងមកធ្វើសង្គ្រាម ឬមួយមកលេងបិទពួន ហេតុអ្វីបានជាមកនៅសំងំតែក្នុងរូង ។ យើងបានឲ្យមនុស្សទៅជេរម៉ែឯង ជេរយាយឯង ជេររាល់ថ្ងៃ រហូតអស់ពាក្យជេរទៀតហើយ បើកវចនានុក្រមមើលរកពាក្យជេរអាក្រក់ៗអស់ពាក្យហើយរកមិនបាន ទើបសុំផ្ញើខោទ្រនាប់ក្នុងរបស់ប្រពន្ធយើងមកឲ្យឯងស្លៀកឲ្យទាហានខាងឯងមើល ថាឯងនៅនេះមិនបានទៅណាទេ ។ បើឯងមិនចង់ស្លៀកទេ សូមចេញមកច្បាំងជាមួយយើងឲ្យដឹងអ្នកណាឈ្នះ អ្នកណាចាញ់ ។ ហត្ថលេខា ខុងបេង »
ខុងបេងសរសេរសំបុត្រចប់ហើយក៏ចូលដេក មានសេចក្ដីសុខណាស់ ដោយគិតថា រកវិធីកម្ចាត់សត្រូវបានហើយ ព្រមជាមួយគ្នានោះ ក៏នឹកសរសើរប្រពន្ធដែលបានផ្ញើខោទ្រនាប់ក្នុងមកឲ្យ ធ្វើឲ្យមានគំនិតល្អៗ ។
ស៊ុម៉ាអ៊ី ផ្ញើសំបុត្រមកខុងបេង ៖ «ជម្រាប់ជូនលោកមេបញ្ជាការជាន់ខ្ពស់នៃស្រុកសែឈួន ។ សូមអរគុណដែលបានមេត្តាផ្ញើសំបុត្រពោរពេញទៅដោយមធុរសវាចា ហើយថែមទាំងបានប្រគល់ខោទ្រនាប់ក្នុងរបស់លោកជំទាវមកឲ្យផង ។ លោកពូកែយល់ដឹងមែនថា ខ្ញុំចូលចិត្តខោទ្រនាប់ស្រីៗ ទាស់តែលោកពុំបានដឹងច្បាស់ថា ខ្ញុំចូលចិត្តខោទ្រនាប់ស្រីក្មេងៗដែលមានប៉ាក់ភ្ញីផ្កាស្រស់ស្អាត ដូចដែលស្រីៗក្រមុំគេចូលចិត្តស្លៀកសម័យនេះទេ គឺពុំមែនខោទ្រនាប់បែបដែលស្រីកញ្ចាស់គេស្លៀកនោះទេ ទើបខ្ញុំសុំអនុញ្ញាតយកខោទ្រនាប់របស់លោកដែលផ្ញើមកនោះ ទៅប្រើជាប្រយោជន៍សម្រាប់ជូតក្រចកសេះទ័ពទៅវិញ សង្ឃឹមថាលោកពិតជាពុំខឹងឡើយ ។ ចំណែកសេចក្ដីក្នុងសំបុត្រដែលលោកផ្ញើមក ខ្ញុំបានយកឲ្យគេជួយមើលជាច្រើននាក់ សុទ្ធតែបានសរសើរលោកថា ចេះជ្រើសរើសពាក្យពីរោះៗយ៉ាងច្រើន នេះបញ្ជាក់ថា តាំងពីនៅតូច លោកធ្លាប់បានទទួលការអប់រំក្នុងចំណោមមនុស្សល្អៗ ទើបចេះប្រើពាក្យសម្ដីបែបនេះជាប់មាត់ជានិស្ស័យខ្ជាប់ខ្ជួន សូម្បីបានមកធ្វើធំជាមេបញ្ជាការជាន់ខ្ពស់ហើយក៏ដោយ ក៏នៅតែចេះប្រើយ៉ាងប៉ិនប្រសប់ ។ មិនដឹងថា នៅក្នុងអាណាចក្ររបស់លោក អ្នកដែលចេះប្រើពាក្យដូចលោកនេះជាប្រចាំ មានច្រើនប៉ុណ្ណាទេ តែតាមដែលខ្ញុំសង្កេតឃើញ ក្នុងរយៈពេលជាង១០០ថ្ងៃមកនេះ អ្នកដែលលោកបញ្ជូនមកឲ្យជេរនៅមុខបន្ទាយរបស់ខ្ញុំ សុទ្ធតែប្រើភាសានិយាយបែបជាមួយគ្នា ដូចភាសានៅក្នុងសំបុត្ររបស់លោកដែលផ្ញើមកទាំងអស់ នេះបញ្ជាក់ថា លោកអប់រំប្រជានុរាស្ត្ររបស់លោកបានល្អណាស់ ។ ខ្ញុំបានដឹងពីអ្នកកាន់សំបុត្ររបស់លោកថា លោកស្គម ទទួលទានអាហារមិនសូវបាន ខ្ញុំបារម្ភពីសុខភាពរបស់លោកយ៉ាងខ្លាំង ហើយបានដំណឹងទៀតថា នៅសែឈួនគេនឹងបន្ថែមតំណែងឲ្យលោកស្មើនឹងនាយកទៀតផង ។ ខ្ញុំសូមជម្រាបថា លោកអាយុច្រើនណាស់ហើយ កុំខំប្រឹងខ្លាំងពេក បាក់កម្លាំង កុំធ្វើដូចគេនៅវ័យជំទង់ ប្រយ័ត្នបេះដូងខ្សោយ សែឈួននឹងបាត់បង់ធនធានមនុស្សដ៏សំខាន់នេះ ។ មានឱកាសទំនេរ ក៏ទៅម៉ាស្សាខ្លះទៅ ។ ដោយសេចក្ដីគោរព ។ ពីអ្នកតូច »
ស៊ុម៉ាអ៊ីបិទស្រោមសំបុត្រហើយ ប្រគល់ឲ្យអ្នកកាន់សំបុត្រមកយកទៅជូនខុងបេងផង ហើយក៏ហៅទាហានមកសួរថា និយាយជាមួយពួកគេបានរឿងអ្វីខ្លះ ។ ទាហានប្រាប់ថា កងទ័ពខុងបេងកំពុងខ្វះស្បៀងអាហារ ពួកទាហានភាគច្រើនកើតរោគនឹកផ្ទះ ។ លោកមេទ័ពចាស់ក៏និយាយឡើងថា «សង្គ្រាមជិតចប់ហើយ ខុងបេងនៅមិនបានយូរប៉ុន្មានទៀតទេ !» ។
ខុងបេងឃើញអ្នកកាន់សំបុត្រត្រលប់មកវិញ ក៏ប្រញាប់ឲ្យហៅមកសួរ បានការយ៉ាងណាខ្លះ ស៊ុម៉ាអ៊ីខឹងខ្លាំងទេ ។ អ្នកកាន់សំបុត្រឆ្លើយថា មិនឃើញមានខឹងអ្វី ហើយនៅសួរពីសុខភាពរបស់លោកទៀតផង ថាសព្វថ្ងៃនេះពិសារបាយបានច្រើនទេ ។
លោកនាយកខុងបេងបានឮដូចនោះ ឈឺចិត្តខ្លាំងណាស់ យកសំបុត្រដែលស៊ុម៉ាអ៊ីផ្ញើមកឲ្យ អានចប់ហើយ ខឹងខ្លាំងលោតទន្ទ្រាំស្រែកឡូឡាគួរឲ្យអាណិតខ្លាំងណាស់ ក្រោយនោះក៏ចាប់ឈឺ ។
ចំណែកទាហានស៊ុម៉ាអ៊ី បានអានសំបុត្រខុងបេង បបួលឲ្យចេញច្បាំង ខឹងខ្លាំងណាស់ដែលត្រូវមាក់ងាយ បានមកប្រជុំគ្នានៅមុខទីតាំងរបស់ស៊ុម៉ាអ៊ី សុំអនុញ្ញាតចេញច្បាំងដើម្បីការពារកិត្តិយស ។ ស៊ុម៉ាអ៊ីឆ្លើយដោយចិត្តត្រជាក់ថា រឿងនេះត្រូវសរសេរទៅសុំអនុញ្ញាតពីហង់តេសិន ។ ថាហើយក៏សរសេរលិខិតទៅថ្វាយហង់តេ សុំអនុញ្ញាតនាំទាហានចេញច្បាំង ក៏ប៉ុន្តែបានផ្ដាំនឹងអ្នកកាន់សំបុត្រឲ្យជួយទៅខ្សិបប្រាប់ហង់តេផងថាកុំអនុញ្ញាត ហើយស៊ុម៉ាអ៊ីក៏ច្រៀងបទចម្រៀងលេងដោយត្រជាក់ចិត្ត ។
គ្រប់យ៉ាងទៅតាមផែនការរបស់ស៊ុម៉ាអ៊ី ព្រះចៅចូយ៉យបញ្ជាមកថា ឲ្យទាហានតាំងនៅស្ងៀមៗ ហាមអ្នកណាចេញច្បាំងដោយគ្មានបញ្ជា ឲ្យចាំស្ដាប់តែបញ្ជារបស់ស៊ុម៉ាអ៊ីតែម្នាក់គត់ ។ ស៊ុម៉ាអ៊ីនាំព្រះរាជសារនោះមកប្រាប់ឲ្យទាហានគ្រប់គ្នាដឹង ហើយនាំគ្នាច្រៀងលេងសប្បាយតទៅទៀត ព្រមជាមួយគ្នានោះ ក៏ធ្វើឲ្យលេចឮដំណឹងដែលថាព្រះចៅចូយ៉យមិនឲ្យចេញច្បាំង ឮទៅដល់ត្រចៀករបស់ខុងបេង ។
ខុងបេងបានដំណឹងនេះខឹងណាស់ និយាយឡើងថា ពាក្យនេះស៊ុម៉ាអ៊ីប្រឌិតឡើងដើម្បីដោះសារកុំឲ្យគេថាជាមនុស្សកំសាក ព្រោះមិនដែលមានមេទ័ពនាំទ័ពចេញច្បាំងត្រូវចាំទទួលបញ្ជាពីហង់តេ ។
នាយកខុងបេងធ្វើអ្វីមិនកើត បោកប្រាស់គេក៏មិនសម្រេច ចាក់រុកគេក៏គេមិនខឹង ទើបដើរចេញមកខាងក្រៅខ្ទម មកមើលផ្កាយឲ្យបានត្រជាក់ចិត្ត ។ ដល់ងើយមើលទៅលើមេឃ កាន់តែស្លុតចិត្ត កាលបើបានឃើញផ្កាយមួយដួងរស្មីកំពុងអស់ទៅៗជិតនឹងរលត់ ទើបប្រញាប់ដើរត្រលប់មកខ្ទមវិញ ហើយប្រើទាហានឲ្យទៅហៅ កៀងអ៊ុយ សិស្សឯកឲ្យមកជួបជាបន្ទាន់ ។
លុះកៀងអ៊ុយមកដល់ លោកនាយកដកដង្ហើមធំ ហើយប្រាប់ថា «កូនអើយ ព្រឹកស្អែកពុកមុខជាស្លាប់ហើយ ព្រោះផ្កាយប្រចាំខ្លួនពុក កំពុងតែអស់រស្មី...» ។
កៀងអ៊ុយតបដោយសំឡេងញ័រៗថា «ពុកកុំអាលស្លាប់ចោលកូន ត្រូវនៅជាម្លប់ពោធិម្លប់ជ្រៃឲ្យកូនសិន អស់ពុកទៅហើយ កូនមុខជាយ៉ាប់ ព្រោះអ្នកដទៃច្រើននាក់ណាស់ចាំតែជាន់ពន្លិចកូន ហើយពុកជំនាញវិជ្ជាចូលរូប ហេតុអ្វីក៏មិនធ្វើពិធីតអាយុផងទៅ ?» ។
ខុងបេងទើបនឹកឃើញ ទើបប្រាប់ឲ្យកៀងអ៊ុយត្រៀមរបស់របរធ្វើពិធីតអាយុ ។ កៀងអ៊ុយធ្វើបានដូចចិត្ត ប្រាប់ភ្លាមបានភ្លាម លឿនជាងហនុមានទៅទៀត ។
ស៊ុម៉ាអ៊ីបញ្ជូនមនុស្សមកស៊ើបមើល ដឹងថាខុងបេងកំពុងលេងផ្លូវងងឹត ទើបបញ្ជូនមនុស្សឲ្យមកស្រែកជេរបំផ្លាញសមាធិ ។ អ៊ុយអៀនប្រញាប់មករាយការណ៍ឲ្យខុងបេង ដឹងថាមានមនុស្សមកស្រែកសរសើរបុព្វបុរសនៅខាងក្រៅ ក៏ប្រញាប់រត់ចូលមកក្នុងខ្ទមពិធី ហើយក៏ទាត់ទៅត្រូវគោមពិធីរលំដួលដោយអចេតនា ។ ខុងបេងភ្ញាក់ព្រើត បែកពិធី ទម្លាក់ដាវដែលកំពុងរេរាំដូចខ្មោចចូលនោះចោល ហើយស្រែកថា «ស្លាប់ហើយម្ដងនេះ ស្លាប់ប្រាកដ !» ។
កៀងអ៊ុយខឹងខ្លាំងណាស់ ដកដាវគិតសម្លាប់អ៊ុយអៀនចោល ខុងបេងចាប់ដៃជាប់ ហើយនិយាយបែបអស់សង្ឃឹមថា «ណ្ហើយចុះ ពុំមែនជាកំហុសរបស់វាទេ កម្មកំពុងតាមពុកមកទាន់ហើយ» ។ ថាហើយក៏ក្អួតចេញឈាម ពេលនោះស្រាប់តែស្រមៃមើលឃើញរូបរបស់ជីវយី អណ្ដែតត្រលែតមក ខុងបេងក៏សន្លប់នៅមួយកន្លែង ។
លុះព្រឹកឡើង ក៏ឲ្យសេះលឿនប្រញាប់ទៅថ្វាយអាការរបស់ខុងបេងដល់ព្រះចៅឡៅសៀន ព្រះអង្គទ្រង់ជ្រាបហើយ ក៏បញ្ជាឲ្យរាជលេខាមកភ្លាម ឲ្យឃើញផ្ទាល់នឹងភ្នែកថា ខុងបេងនឹងស្លាប់ពិតប្រាកដនោះ ។ ខុងបេងបានផ្ដាំផ្ញើនឹងរាជលេខាឲ្យទូលព្រះចៅហង់តេថា ពេលដែលខ្លួនស្លាប់ទៅ សូមប្រគល់ការងាររាជការទៅចៀវអ៊ួន ជាមហាឧបរាជជំនួសខ្លួន ។
ខុងបេងបានស្លាប់ ក្នុងអាយុបាន៥៤ឆ្នាំ ។ មុនស្លាប់ ខុងបេងបានសរសេរសំបុត្រប្រគល់ឲ្យកៀងអ៊ុយជារឿងផ្ទាល់ខ្លួន ឲ្យចាត់ការរឿងសព បិទបាំងរឿងស្លាប់ឲ្យបានយូរបំផុត ឲ្យអ្នកដឹងមានតិចបំផុត រក្សាទុកជាការសម្ងាត់ កុំឲ្យខាងសត្រូវដឹង ។
ពួកទាហានមានការសង្ស័យដែលមិនឃើញខុងបេង តែសង្កេតឃើញកៀងអ៊ុយមុខស្រពោន ក៏ដឹងថាប្រហែលកើតរឿងអ្វីហើយ ទើបមានការខ្សិបខ្សៀវគ្នាពីមាត់មួយទៅមាត់មួយៗ ។ កៀងអ៊ុយដឹងហើយគិតថា រឿងនេះមិទមិនជិត ទើបព្រមនិយាយតាមត្រង់ថា ខុងបេងស្លាប់ហើយ តែសូមកុំឲ្យខូចទឹកចិត្ត ហើយប្រាប់ថាមិនបាច់កាន់ទុក្ខទេ ។
កាលបើដឹងការពិតហើយ អ្នកខ្លះក៏ញញឹម អ្នកខ្លះក៏រត់ទៅយំក្នុងព្រៃ អ្នកខ្លះស្រែកឡើងថា សង្គ្រាមចប់ហើយ បិសាចសង្គ្រាមស្លាប់ហើយ យើងបានត្រលប់ទៅផ្ទះវិញហើយ ម្ដងនេះកូនលែងកំព្រាឪពុកទៀតហើយ វានឹងបានធំឡើងជាមនុស្សធំ ចេះទទួលខុសត្រូវ មិនមើលឃើញតែខ្លួនឯង ដើរបោកប្រាស់អ្នកនេះអ្នកនោះ ថាមានតែខ្លួនស្រលាញ់ប្រជានុរាស្ត្រ ទុកដូចកូនៗរបស់ខ្លួន ។
ពាក្យសម្ដីទាំងនេះបានលេចឮទៅដល់ត្រចៀកកៀងអ៊ុយ តែពុំហ៊ាននិយាយអ្វី ព្រោះពេលនេះក្នុងកងទ័ពគ្មានមេគ្មាកើយ ហ៊ានធ្វើផ្ដេសផ្ដាសអាចឈឺខ្លួនបាន ។ ម្យ៉ាងទៀតក៏ជាការល្អដែរ បើទាហានសប្បាយ សត្រូវនឹងមិនដឹងថាខុងបេងស្លាប់ ។ កៀងអ៊ុយប្រញាប់បញ្ជាឲ្យត្រៀមថយទ័ពភ្លាម ហើយទាហានក៏ត្រលប់មកកាន់សែឈួនវិញដោយសុវត្ថិភាព ។
ស៊ុម៉ាអ៊ីដឹងហើយខ្ជិលដេញតាម ព្រោះពេលខុងបេងរស់មិនខ្លាចផង ទៅខ្លាចអីខុងបេងស្លាប់ជាខ្មោចទៅហើយ ។ ពីនេះទៅបានសេចក្ដីថា ខុងបេងឈប់ធ្វើសង្គ្រាមហើយ ។
ជាតិសាសន៍ខ្លះ ឲ្យមនុស្សរបស់គេនិយមអានរឿងសាមកុក ព្រោះថាជនជាតិចិន ប្រកបរបររកស៊ីគ្រប់ទិសទីនៅលើពិភពលោក ជាការចាំបាច់ត្រូវឲ្យស្គាល់និស្ស័យចិន ស្រណុករកស៊ីលក់ដូរជាមួយ បានសេចក្ដីថា គេស្គាល់ចិនតែចិនមិនស្គាល់គេ ។
ក្នុងសង្គ្រាមយូរអង្វែងរបស់ចិនសាមកុកនេះ ធ្វើឲ្យប្រទេសចិនដែលជាប្រទេសធំមហិមា បានត្រូវទាហានជាតិសាសន៍ដទៃមកជាន់ឈ្លីតាមចិត្តចង់ ទោះបី៨ជាតិសាសន៍ដែលមកជាន់ឈ្លីចិននោះមានប្រជាជនរួមគ្នាទាំងអស់តិចជាងចិនផងក៏ដោយ ផែនដីចិនត្រូវហែកហួរយកទៅតាមចិត្ត ។ មានកន្លែងខ្លះជាផែនដីរបស់ចិនសុទ្ធសាធ តែមានប្រកាសប្រាប់ថា «ហាមជនជាតិចិន និងឆ្កែចូល» ។
ជនជាតិដទៃធ្វើបែបនេះ សួរថា ចិនគ្មាននាយទាហានទេឬ ? ឆ្លើយថា អ្នកចម្បាំងមាន តែចូលចិត្តធ្វើធំតាមរឿងសាមកុក ចូលចិត្តចម្លងតាមការប្រព្រឹត្តរបស់មហាបុរសក្នុងរឿង ពូកែបោកប្រាស់ ជិះជាន់ជាតិសាសន៍ឯង ទើបក្រោយនោះមិនយូរប៉ុន្មាន ចិនក៏ត្រូវពួកម៉ុងហ្គោលីគ្រប់គ្រងប្រហែល១០០ឆ្នាំ ។ ក្រោយមកទៀត តាំងខ្លួនបានហើយ ក៏ត្រូវពួកម៉ាន់ជូគ្រប់គ្រងទៀតជាង២០០ឆ្នាំ ។
សម្រាប់ខុងបេងក្នុងរឿងសាមកុកនេះ ចាត់ទុកជាមេទាហានជាម្ចាស់យុទ្ធសាស្ត្រពូកែមែន តែកាលណាខុងបេងធ្វើការណាមិនបានសម្រេច ក៏បន្ទោសទៅមេឃ ទៅផ្កាយ ថាមិនមេត្តា បន្ទោសអ្នកនេះអ្នកនោះ ថាឲ្យទៅចាត់ការ តែធ្វើខុសបញ្ជា ពុំមែនជាកំហុសរបស់ខុងបេងទេ ។ នៅពេលណាធ្វើអ្វីបានសម្រេច ខុងបេងញញឹមបិទមាត់មិនជិត ព្រោះមានគេសរសើរថា «មហាឧបរាជគិតការអ្វីក៏សម្រេចដូចអាទិទេព» ។ ខុងបេងមិនដែលឆ្លើយថា ព្រោះមេឃផ្កាយប្រទាននោះឡើយ ។
ក្រោយខុងបេងស្លាប់
៣០ឆ្នាំក្រោយខុងបេងស្លាប់ សែឈួនក៏បានធ្លាក់ទៅជាស្រុកចំណុះរបស់វុយកុក ។ កៀងអ៊ុយសិស្សឯក មនុស្សដែលខុងបេងស្រលាញ់បំផុត ព្រោះមាននិស្ស័យដូចខុងបេង បានលើកទ័ពចេញធ្វើសង្គ្រាមឥតឈប់ឈរ រហូតធ្វើឲ្យអ្នកផងមានតែសេចក្ដីស្អប់ខ្ពើមដោយសារសង្គ្រាម ធ្វើឲ្យប្រជានុរាស្ត្ររងទុក្ខ វេទនាឥតត្រើយត្រាណ ទីបំផុតក៏ត្រូវទ័ពវុយកុកសម្រុកចូលមកចាប់សម្លាប់បាត់ទៅ ។
អ្នកកាន់តំណែងខ្ពស់ៗដែលខុងបេងបណ្ដុះបណ្ដាល ជប់លៀងបីបាច់ ទុកឲ្យគ្រប់គ្រងកិច្ចការរាជការជាបន្តជំនួសខុងបេង ក៏សុទ្ធតែជាមនុស្សមិនបានការ ធ្វើឲ្យរាជវងស្សហានសម័យនោះអស់មនុស្សល្អមានថ្វីដៃ ។
កម្លាំងទាហានមិនប៉ុន្មានពាន់នាក់របស់វុយកុកវាយលុកចូលទៅដល់ព្រះរាជវាំង តើកូនសិស្សកូនគុណរបស់ខុងបេងទៅណាអស់ មិនមែនព្រោះតែដណ្ដើមអំណាចគ្នា បែកបាក់សាមគ្គីគ្នាមែនទ ទើបសែឈួនធ្លាក់អន់ថយបែបនេះ ?
មានពាក្យសួរថា ហេតុអ្វីក៏ខុងបេងមិនទៅនៅជាមួយចូឆូ ? ខុងបេងមិនអាចទៅនៅជាមួយចូឆូបានទេ ព្រោះចូឆូមានមនុស្សចេះដឹងឈ្លាសវៃចំនួនច្រើន ពេលចេញសឹកម្ដងៗ សុទ្ធតែមានផែនការល្អិតល្អន់ ប្រមូលផ្ដុំខួរក្បាលពីច្រើននាក់ស្នើសុំយោបល់ រួចហើយទើបចូឆូដាក់បញ្ជា ប្រគល់ភារកិច្ចដល់អ្នកទទួលខុសត្រូវទាំងនោះ បើខុសចូឆូក៏ទទួលថាខ្លួនឯងខុស មិនដែលបន្ទោសទៅលើមេឃ លើផ្កាយថាមិនជួយ ។ ចូឆូចូលចិត្តឲ្យអ្នកនៅក្រោមបង្គាប់មានឱកាសបញ្ចេញសមត្ថភាព ខុសពីខុងបេងដែលគិតថា មានតែខ្លួនម្នាក់ឯង ទើបអាចធ្វើការផងទាំងពួងបានសម្រេច ។
ចូឆូរើសយកអ្នកបម្រើការងារ មិនរើសថាមានសែ ឬជាប់សាច់ញាតិ មិនតាំងអ្នកណាដែលខ្លួនស្រលាញ់បំផុត ចង់រើសអ្នកណាក៏ត្រូវស្ដាប់យោបល់របស់កូនចៅ គិតប្រយោជន៍រាជការជាងប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ចូឆូជាអ្នកគិតការអ្វីហ្មត់ចត់ គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ។ មានអ្នកខ្លះថា ចូឆូបានបណ្ដេញមនុស្សល្អក៏ច្រើននាក់ដែរ តែចូឆូធ្វើនោះត្រូវត្បិតអ្នកដែលចូឆូដេញទៅនោះ ច្រើនជាមនុស្សចូលចិត្តលើកខ្លួនឯង បង្អាប់គេ ចូឆូមិនព្រមទុកប្រើ ទោះបីជាពូកែយ៉ាងណាក៏ដោយ ព្រោះមនុស្សបែបនេះ ធ្វើឲ្យបែកក្រុមពួក ។ ចូឆូជាមនុស្សចូលចិត្តធ្វើការងារជាក្រុម មិនមែនពូកែតែម្នាក់ឯង ។ ទាំងនេះ ចូឆូខុសពីខុងបេងដែលចូលចិត្តអាងម្នាក់ឯង ពូកែម្នាក់ឯង ។
ជាមួយស៊ុនគួន ខុងបេងក៏ទៅនៅជាមួយមិនបាន សូម្បីជូកាត់កិន បងប្រុសខុងបេង រៀនចប់មហាវិទ្យាល័យ ក៏នៅតែស៊ុនគួនចាត់ឲ្យធ្វើជាទីប្រឹក្សាចុងប៉ូចចុងជួរ បើខុងបេងត្រូវទៅនៅជាមួយ ត្រូវនៅក្រោយជួរបំផុតទៅទៀត ។ ទៀវជៀវ ជាមនុស្សល្អបំផុតរបស់ស៊ុនគួន ស្មើៗគ្នានឹងជីវយី ជាមនុស្សហ៊ាននិយាយហ៊ានធ្វើ ហ៊ានដាស់តឿនស៊ុនគួនឲ្យធ្វើល្អជាប្រចាំ ធ្វើឲ្យបក្សស៊ុនគួន នៅបានយូរបំផុតក្នុងចំណោមសាមកុក គ្រាន់តែទៀវជៀវមិនមែនអ្នកនិយាយ តែជាអ្នកប្រតិបត្តិការ អ្នកធ្វើក៏ពូកែ ទើបពុំសូវមានអ្នកណាស្គាល់ ។
ពួកសាមកុកនេះ បើពុំមានទិដ្ឋិធំតែបក្សមួយ ក៏អាចសាងប្រទេសចិនឲ្យរីកចម្រើនយ៉ាងខ្លាំង ព្រោះសតិបញ្ញារបស់ម្នាក់ៗ បើរួមគ្នាហើយអាចធ្វើឲ្យសម័យសាមកុក ជាសម័យចម្រើនបំផុតក៏អាចថាបាន ។ នៅពេលនោះ បើបក្សចូឆូ បក្សស៊ុនគួន បក្សឡៅពី សម្របសម្រួលគ្នាកសាងជាតិ មិនធ្វើសង្គ្រាមយូរអង្វែង តាមពាក្យញុះញង់របស់ខុងបេងទេ ប្រជាជនចិនមិនរហេមរហាមដោយសារសង្គ្រាមនោះឡើយ ។
ខុងបេងស្លាប់ទៅនៅគ.ស២៣៤ ។ ទោះបីខុងបេងស្លាប់ទៅហើយ អ្នកជំនាន់ក្រោយរបស់ចិន នៅតែឆ្លៀតប្រើឧបាយ ប្រើល្បិចបោកប្រាស់បំផ្លាញអ្នកណាក៏ដោយដែលហ៊ានឈររាំងផ្លូវ មិនថាអ្នកនោះជាញាតិ ជាអ្នកមានគុណក៏ដោយ នេះព្រោះតែឥទ្ធិពលនៃរឿងសាមកុក ។
ចិនរួបរួមគ្នាវិញក្នុងរាជវង្សស៊ុយ គ.ស៥៨៧ ក្រោយខុងបេងស្លាប់បាន៣៥៣ឆ្នាំ ។
ចលនាខុងបេងនិយម
តាមការសង្កេតរឿងប្លែកគ្នារវាងមនុស្ស និងសត្វ ឃើញថាការដែលមនុស្សចាត់ថាខ្លួនជាសត្វប្រសើរជាងសត្វទាំងពួង តែទីបំផុតមនុស្សបែរជាចង់ធ្វើជាសត្វច្រើនជាង ដូចជាហៅឈ្មោះមនុស្សដែលខ្លួនស្អប់ជាសត្វនេះសត្វនោះជាដើម ។ ក្រៅពីនេះ មនុស្សនិយមធ្វើតាមបែបសត្វ ដូចជាធ្វើតាមអាកប្បកិរិយារបស់សត្វមានស្វាជាដើម ហើយការហាត់ក្នុងវិជ្ជាការពារខ្លួនខ្លះ ក៏មានការហក់លោតដូចសត្វ ។
មានជាតិសាសន៍ខ្លះ យកសត្វមកធ្វើជាលក្ខណៈសម្គាល់របស់ជាតិ ហើយខ្លះទៀតក៏តាំងឈ្មោះខ្លួនឯងជាឈ្មោះសត្វ ដូចខុងបេងហៅខ្លួនឯងថា «នាគមង្ករ» ។ តាមការពិត នាគមង្ករពីដើមមកជាលក្ខណៈសញ្ញាសម្គាល់ប្រចាំតួហង់តេ (ក្សត្រ) ហាមមនុស្សធម្មតាយកមកប្រើ ។ មានតែខុងបេងម្នាក់ទេ ដែលហ៊ានយកឈ្មោះនេះមកប្រើមុនគេ ហើយក្រោយៗមកក៏មានអ្នកខ្លះ យកឈ្មោះខុងបេងទៅប្រើ ដូចជា ខុងបេងតូច ខុងបេងកុមារ ខុងបេងអាចារ្យ ជាដើម ។ នៅក្នុងសង្គមចិន មានអ្នកចង់ធ្វើខុងបេងក៏មានច្រើន ដូចជា ក្នុងសម័យរាជវង្សក្រោយយុគសាមកុក មានមេទ័ពខ្លះពេលចេញច្បាំង ក៏ស្លៀកពាក់បែបខុងបេង របៀបបញ្ជាការទ័ពក៏ធ្វើបែបខុងបេងគ្រប់យ៉ាង ។ ដល់ពេលមេទ័ពនេះត្រូវខាងសត្រូវចាប់បាន ទើបបន្លឺពាក្យថា ម្ដេចហ្ន៎ដាក់ផែនការគ្រប់យ៉ាងដូចខុងបេងហើយ ហេតុអ្វីក៏ទេវតាមិនជួយ ? ចំណែកខាងសត្រូវហៅមេទ័ពនេះថា «ខុងបេងក្រដាស» ។ ឈ្មោះសំឡេងខុងបេងត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយកាន់តែល្បីឡើងៗនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រចិន ដោយសារមានកវីនិពន្ធខ្លះបានសរសេរសរសើរពីខុងបេង ។
ឈ្មោះខុងបេងល្បីមែនទែនក្នុងយុគរាជវង្សឈិងរបស់ម៉ាន់ជូ ព្រោះថារឿងនេះ ហង់តេនិយមចូលចិត្ត ទើបបណ្ដាមន្ត្រីធំៗយកទៅធ្វើតាម ដូចមានពាក្យថា បងធំខុងបេង ខុងបេងជើងគោក ខុងបេងជើងទឹក ខុងបេងកាំភ្លើងធំ ជាដើម បញ្ជាក់ថា អ្នកទាំងនោះពូកែមែនទែនក្នុងមុខនាទី រហូតមានអ្នកលក់ដូរខ្លះនាំពាក្យនោះទៅប្រើតាម ដូចជា ខុងបេងគុយទាវ ខុងបេងតៅហ៊ូ ។ មនុស្សពិការក៏មាននាំពាក្យខុងបេងទៅប្រើដែរ ដូចជា ខុងបេងតាខ្វាក់ ខុងបេងកំបុតជើង រហូតដល់ស្រីរកស៊ីក៏ហៅឈ្មោះគេថា ខុងបេងមាស ។
ដែលរៀបរាប់មកនេះ បានដល់អ្នកដែលនិយមខុងបេង ហើយចង់ធ្វើខុងបេង ជារឿងដែលគួរឲ្យអស់សំណើច ។
ប្រភពៈ ដកស្រង់ពីសៀវភៅធនធានមនុស្សសម័យសាមកុក របស់លោក ចាន់ សារៈ និងឯកសារស្រាវជ្រាវពីអ៊ិនធឺណិត
Read more: http://choukhmer.blogsome.com/entertainment/personages-of-three-kingdoms/#ixzz1VvGY506d
No comments:
Post a Comment